krwiomocz
Krwiomocz (obecność krwinek czerwonych w moczu) może być tylko mikroskopowy, w którym stwierdza się obecność erytrocytów przy badaniu pod mikroskopem osadu. Wygląd i zabarwienie moczu nie ulegają widocznej gołym okiem zmianie — jest to tzw. krwinkomocz. Jeżeli jednak domieszka krwi jest większa, wtedy mocz ma charakterystyczne zabarwienie przypominające popłuczyny mięsne. Niekiedy spostrzega się w nim wyraźne skrzepy krwi, albo też na początku lub przy końcu oddawania moczu chory stwierdza pojawianie się świeżej, czystej krwi. Krwawienie może pochodzić z różnych odcinków układu moczowego. Na ogół uważa się, że krwawienie z cewki moczowej powoduje zjawianie się krwi w pierwszych porcjach moczu; przy krwawieniu pochodzącym z okolicy sklepienia pęcherza moczowego raczej końcowe porcje moczu zawierają krew; krwawienie z górnych dróg moczowych i nerki powoduje równomierną domieszkę krwi w całym oddawanym moczu. W tym ostatnim wypadku oprócz krwiomoczu lub krwinkomoczu można nieraz stwierdzić wałeczki nerkowe i skrzepy krwi.
Przyczyny krwiomoczu mogą być różne. W pewnym odsetku przypadków (około 2°/o wg Mackenziego) pomimo najstaranniejszego badania klinicznego nie udaje się wykryć przyczyny i miejsca krwawienia. Są to przypadki tzw. krwawienia samoistnego, czyli pierwotnego (haematuria essentialis), których liczba w miarę postępu techniki badań klinicznych i urologicznych oraz pogłębiania się naszych wiadomości z patologii układu moczowego zmniejsza się coraz bardziej. Ten rodzaj krwawienia zwykle dotyczy osób młodszych — i zawsze musi nasuwać podejrzenie skrycie rozwijającego się nowotworu ewentualnie istnienia naczyniaka, czy też żylakowatości w obrębie pęcherza, miedniczek lub samych piramid nerkowych.
Widziałem np. chorą, u której wieloletni krwinkomocz był następstwem rozszerzenia żył w trójkącie Lieutaudi.
Najczęstszą jednak przyczynę krwawień stanowią stany zapalne nerek i miedniczek nerkowych (krwotoczne zapalenie kłębków nerkowych rozlane lub ograniczone), zapalenie miąższu nerkowego i miedniczek — (pyelonep/iritis ewentualnie gruźlica nerek, miedniczek i pęcherza), nowotwory nerek i dróg moczowych — nadnerczaki, brodawczaki, bierne przekrwienie nerek w zastoinowej niedomodze krążenia, choroby ogólne, jak białaczka, zimnica, skaza małopłytkowa (której jedynym objawem czasami może być krwawienie z dróg moczowych), czynniki chemiczne, jak urotropina, terpentyna, kwas karbolowy, kantarydyna, sulfonamidy, wreszcie czynniki mechaniczne, jak kamienie nerkowe, miedniczkowe, moczowodowe lub w pęcherzu moczowym i rozmaitego rodzaju urazy przypadkowe (wskutek uderzenia), które mogą spowodować pęknięcie nerki, wreszcie uszkodzenie błony śluzowej pęcherza lub miedniczek nerkowych na skutek wprowadzenia cewnika przy zabiegach urologicznych. Przemijające krwawienia — podobnie jak i białkomocz, wywołać może ochłodzenie ustroju, np. zanurzenie do zimnej wody całego tułowia lub nawet jednej tylko kończyny, a także rozmaite odczyny natury alergicznej. Nierzadkie są krwawienia wskutek zastoju w miedniczkach, np. przy powiększeniu gruczołu krokowego. Niedawno Giinthner opisał 4 przypadki powracającego krwiomoczu niejasnego pochodzenia, w których z powodu podejrzenia na guz nerki wykonano rozmaite zabiegi chirurgiczne — 2 razy usunięcie nerki, resekcję bieguna nerki i jedną biopsję nerki. W jednym przypadku stwierdzono zapalenie brodawek nerkowych w obrębie kielichów, w 2 zapalenie miąższu i miedniczek (pyelonephritis), w jednym ogniskowe zapalenie kory. Autor na podstawie swoich spostrzeżeń sądzi, że przyczyną tzw. krwiomoczu pierwotnego jest najczęściej zapalenie brodawek nerkowych albo zapalenie miedniczek nerkowych. Moore zwraca uwagę, że czasami krwawienie samoistne (haematuria essen-tialis) może zależeć od hipoprotrombinemii na tle uszkodzenia czynności wątroby. Może to nawet skłonić lekarza do niepotrzebnego usunięcia nerki, jeżeli krwawienie jest jednostronne. Autor ten obserwował 2 podobne przypadki i podkreśla konieczność badania w kierunku skazy krwotocznej i zawartości protrombiny chorych z nie wyjaśnioną przyczyną krwiomoczu. Przetaczania krwi i podawanie witaminy K mogą w takich przypadkach dać wyleczenie, nieosiągalne innymi sposobami.
W ostatnich latach coraz częściej spotyka się krwiomocz spowodowany stosowaniem przetworów dwukumaryny i heparyny.
Jak wynika z powyższego pobieżnego przeglądu przyczyny krwawień z układu moczowego mogą być bardzo różnorodne, toteż dla wykrycia ich konieczne jest nieraz zastosowanie całego arsenału współczesnych metod badania klinicznego i urologicznego, jak badanie moczu (również i bakteriologiczne), krwi (morfologiczne, układu równowagi krzepnięcia), badania czynnościowe nerek, urografia zstępująca i pielografia wstępująca, wziernikowanie pęcherza moczowego i cewnikowanie moczowodów ze zbieraniem moczu z każdej nerki oddzielnie, ewentualnie biopsja nerek. Wczesne ustalenie przyczyny krwawienia jest niezwykle ważne, gdyż często pozwala na radykalne wyleczenie albo przynajmniej umożliwia powstrzymanie lub zwolnienie postępu choroby, która nierzadko mogłaby spowodować nieodwracalne zmiany w ustroju, a nawet zejście śmiertelne.