OBJAWY KLINICZNE
Objawy i przebieg kliniczny ostrego rozlanego zapalenia kłębków nerkowych mogą być bardzo różne. Jak już mówiliśmy, w typowych przypadkach choroba rozpoczyna się w kilka dni do 2 tygodni po poprzedzającym ostrym zakażeniu (zapalenie migdałków, grypa, płonica itd.). Charakterystyczne objawy — obrzęki, nadciśnienie i zmiany w moczu, mogą występować w bardzo różnym nasileniu, co właśnie nadaje tej chorobie tak niejednolity obraz kliniczny. Początek choroby może być ostry lub łagodny, utajony. Niekiedy w pewien czas po przebytej anginie, znacznym oziębieniu i zmoknięciu występują gwałtowne objawy — dreszcze, gorączka, bóle głowy i całego ciała, zwłaszcza okolicy lędźwiowej. U dzieci częste są w tym okresie wymioty. Potem pojawiają się obrzęki; często jednak nie stwierdza się ich na początku, a rozpoznanie można ustalić dopiero na podstawie przypadkowego badania moczu. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci, na początku choroby na pierwszy plan wysuwają się objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego: gwałtowny ból głowy, napady drgawek, przemijające porażenia i wymioty. Czasami pierwszym objawem zapalenia nerek jest krwiomocz i skąpo-mocz. Jeżeli towarzyszą mu bóle w okolicy lędźwiowej, wówczas można mylnie rozpoznać kamicę nerkową. Nieraz uwagę chorego i otoczenia zwracają obrzęki, zwłaszcza twarzy i powiek, rzadziej — stóp lub okolicy narządów płciowych oraz bladość powłok skórnych. W przypadkach tzw. „wojennego" zapalenia nerek najczęściej pojawiają się najpierw znaczne obrzęki i duszność, które występują zwykle już następnego dnia po oziębieniu, zwłaszcza połączonym z przemoczeniem (po zimnej nocy spędzonej na otwartym powietrzu i na deszczu) — nawet bez poprzedzającej choroby bakteryjnej. W niektórych przypadkach wreszcie choroba może rozpoczynać się od ostro występujących i gwałtownie przebiegających objawów pochodzenia pozanerkowego, jak np. ostrej niewydolności krążenia. Mogą one odwracać uwagę lekarza i maskować objawy ze strony nerek. Dlatego w 10% przypadków ostrego zapalenia kłębków nerkowych rozpoznawano początkowo chorobę serca z niewydolnością krążenia (Rej-zelman).
Allen w swoim podziale odróżnia szereg postaci histologicznych ostrego rozlanego zapalenia kłębków nerkowych, jak proliferacyjną, wysiękową, nekrotyczną, krwotoczną, błoniastą i zrazikową. Utrzymuje on, że w pierwszych dniach choroby cechuje ją stosunkowo łagodny przebieg a zmiany w nerkach są całkowicie odwracalne. Postać nekrotyczna odznacza się ciężkim przebiegiem i poważnym rokowaniem; w postaci krwotocznej jest wzmożona przepuszczalność naczyń krwionośnych. Postać z uszkodzeniem błon podstawowych (membranous) i zrazikową stanowi właściwie wczesny okres tzw. lipoidowej nerczycy oraz obejmuje późne zatrucia ciążowe (tzw. dawniej nerkę ciężarnych). W praktyce jednak byłoby chyba niemożliwe przeprowadzenie podobnego podziału, opierając się tylko na kryteriach klinicznych. Nie można również ustalić, jakie zmiany histologiczne występują w każdym poszczególnym przypadku, tym bardziej że badanie anatomiczne zazwyczaj przeprowadza się w późniejszych okresach choroby, kiedy zmiany w nerkach mają charakter przewlekły i nie można odtworzyć dokładnie wcześniejszych obrazów histologicznych.
Dlatego w dalszym opisie przebiegu choroby będziemy się kierować raczej czysto klinicznymi objawami i zespołami, znacznie dostępniejszymi dla bezpośredniej obserwacji.
Najbardziej typowa, szczególnie u dzieci i młodzieży, jest postać ostrego zapalenia nerek przebiegającego od początku z obrzękami, zwłaszcza twarzy i powiek, z krwiomoczem i skąpomoczem, z bólami głowy i postać występująca w następstwie zakażenia paciorkowcami. W niektórych przypadkach choroba może mieć przebieg piorunujący — występują uogólnione obrzęki, zupełny bezmocz, znaczny wzrost ciśnienia, zaburzenia wzroku, gwałtowna duszność, wymioty, wreszcie zamroczenie, napady drgawek, zapaść i śmierć w ciągu kilku dni.
Najczęściej jednak obraz kliniczny nie jest tak charakterystyczny, tylko niektóre objawy wysuwają się na pierwszy plan — inne trzeba wyszukiwać dopiero dokładniejszym badaniem. I tak w niektórych przypadkach jedynie obrzęki zwracają uwagę chorego i otoczenia. W innych zaś przypadkach występuje krwiomocz lub tylko objawy natury ogólnej, jak osłabienie, bóle głowy, bóle w krzyżu, zmniejszona diureza.