OBRZMIENIE GARDŁA
Wyrosłe adenoidalne. Cechy. Wziernikowaniem stwierdza się, że górne gardło jest mniej lub bardziej wypełnione miękkimi tworami adenoidalnymi. Obmacywaniem wyczuwa się w górnym gardle galaretowaty twór o obłym kształcie.
Ropień zagardlowy. Cechy. Jest to zapalenie przestrzeni zagardłowej, zazwyczaj z wytworzeniem ropnia. Przy oglądaniu gardła widoczne jest przekrwienie i wyraźne wypuklanie się tylnej ściany gardła, zazwyczaj nieco ponad podstawę języka. Obrzmienie może być tak znaczne, że przemieszcza języczek w bok lub ku przodowi wypełniając prawie całe gardło. Obmacywaniem stwierdza się miękki, bolesny guz, zazwyczaj chełbocący.
Występowanie u zdrowych dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2—4 lat, nierzadko po odrze lub po przebyciu swoistych stanów gorączkowych; występowanie również u starszych dzieci i u dorosłych, zwłaszcza cierpiących na próchnicę szyjnego odcinka kręgosłupa; początek z ogólnym złym samopoczuciem i podwyższeniem ciepłoty, zmianą głosu, kaszlem, utrudnieniem oddychania i połykania; retrakcja głowy z wysunięciem ku przodowi podbródka i z otwartymi ustami; umiarkowana gorączka w ostrych przypadkach; zwykle jednostronne powiększenie szyjnych węzłów chłonnych; boczne zdjęcie rentgenowskie szyi (powiększona przestrzeń między krtanią i kręgosłupem, pęcherzyki powietrza lub poziom płynu w jamie ropnia).
Gruźlica szyjnego odcinka kręgosłupa (caries cervicalis; spondylitis cervi-calis). Cechy. W środkowej lub górnej części odcinka szyjnego może pojawić się wypuklenie ku przodowi, które można wyczuć na tylnej ścianie gardła. Szyja może sprawiać wrażenie niemal symetrycznie rozszerzonej lub zgrubiałej a głowa wygląda, ijak gdyby była osadzona bezpośrednio na barkach. W postaci przewlekłej — zimnego ropnia — nie występują żadne objawy, póki twór ten nie powiększy się na tyle, że zatyka nos i uciska na krtań.
Występowanie zwykle między 3 a 8 r. życia; czasem w wywiadzie rodzinnym gruźlica; niekiedy obecność utajonego ogniska, zwłaszcza w węzłach chłonnych; podstępny początek; bóle o charakterze nerwobólu potylicznego, czasem promieniujące do przedniej bocznej części szyi, częste i silne lub występujące tylko przy ruchu; bywa utrwalony skurcz, zwłaszcza lekki kręcz szyi; opór przy ruchach biernych; doprowadzanie głowy do równowagi przy pomocy rąk; możliwe powstanie ropnia za gardłowego; badanie rentgenowskie.
Zakażenie przestrzeni zagardłowej. Cechy. Przy oglądaniu gardła stwierdza się przesunięcie migdałka ku linii środkowej oraz wypuklenie jednej strony gardła. Migdałek i łuki podniebienne wyglądają raczej prawidłowo, chyba że miał miejsce, lub jeszcze istnieje ropień okołomigdałkowy bądź ostre zapalenie migdałków podniebiennych. Na szyi stwierdza się twardą, wrażliwą na ucisk, bolesną masę, wypuklającą się w okolicy podszczękowej, sięgającą do ucha, a w dół — do obojczyka.
Istniejący poprzednio ropień okołomigdałkowy, ropień zagardlowy, zakażenie wokół zęba trzonowego, ślinianki przyusznej, lub też ropień piramidy kości skalistej; ropne zapalenie węzłów chłonnych w przestrzeni zagardłowej; gorączka septyczna; utrudnienie połykania; szczękościsk; ból ucha; znaczne obrzmienie i stwardnienie sięgające od ucha do obojczyka, ześrodkowujące się w okolicy podszczękowej.
Ropień okołomigdałkowy (abscessus peritonsillaris). Cechy. Przy oglądaniu gardła stwierdza się jednostronne zaczerwienione i napięte obrzmienie podniebienia miękkiego i przedniego łuku podniebiennego oraz przemieszczony w dół i ku przodowi, przekrwiony migdałek. Stan ten należy odróżnić od zakażenia przestrzeni zagardłowej na tej podstawie, że w tym ostatnim zaczerwienienie jest minimalne, migdałek jest przemieszczony ku środkowi oraz że tkanki szyi są zajęte w tym samym stopniu, co migdałek. Oba schorzenia mogą jednak występować jednocześnie.
Kilak gardła. Cechy. Tylna ściana gardła jest częstym umiejscowieniem nacieków kilakowych i rozległych owrzodzeń. Wrzód jest okrągły lub nieregularny, otoczony czerwoną obwódką. Ma on ostro odgraniczone brzegi, a jego dno pokryte jest ubogą tkanką ziarninową i wydzieliną ropną. Wrzody górnej części gardła są niewidoczne bez badania rynoskopowego. Tylna powierzchnia podniebienia stanowi częste umiejscowienie rozmiękających kilaków. Proces destrukcyjny jest bardzo szybki i wkrótce dochodzi do przebicia podniebienia. Guzy kiłakowe, pojawiające się w pobliżu środka tylnej ściany gardła, wykazują mniejszą tendencję do rozmiękania, mając wygląd twardych, zbitych, zaokrąglonych guzów, pokrytych błoną śluzową. Mogą one dochodzić do znacznej wielkości, przypominając wyglądem włókniak lub mię-sak. Inne zejście nacieczenia kilakowego polega na powstaniu zwężeń i blizn. W rezultacie dochodzi do znacznego i różnorodnego zniekształcenia gardła, a powstałe błoniaste fałdy bywają przyczyną wielu skarg. Nierzadko dochodzi do zrostów podniebienia miękkiego z tylną ścianą gardła (całkowitych lub z pozostawieniem zaledwie małego otworu).
W wywiadzie kiła; objawy kiły w innych miejscach ustroju; czasem przy przełykaniu ból w gardle lub promieniujący do uszu; wzmożona wydzielina ropna lub kleista; bywa upośledzenie tonacji lub zwracanie płynów przez nos; czasem powiększenie szyjnych węzłów chłonnych; niekiedy utrudnione lub bolesne połykanie; bywa cuchnienie z ust (ozaena); dodatnie próby serologiczne.
Rak gardła. Cechy. W tylnej części gardła lub w okolicy cieśni widoczny jest nierówny, morwowaty twór, szerzący się na gardło. Ulega on owrzodzeniu, szybko się szerzy, jest nieregularny i grzybiasty, nacieka tkanki, łatwo krwawi i powoduje ból.
Występowanie po 40 r. życia; utrudnienie połykania, mówienia i oddychania; ostre bóle promieniujące do uszu, szyi i kąta żuchwy; ślinotok; podbarwiona krwią ślina; cuchnienie z ust; powiększenie węzłów w górnej części szyi za żuchwą; szybkie wyniszczenie; badanie bioptyczne.
Mięsak gardła. Cechy. Jest to szybko rosnący, twardy guz, który czasem wychodzi z tylnej ściany gardła, częściej jednak z okolicy cieśni gardła (migdałki podniebienne, podniebienie miękkie). Poza jego brzegami nacie-czenie jest niewielkie lub w ogóle go nie ma, a obrzmienie węzłów chłonnych zjawia się późno. Występuje rzadziej niż rak.
Występowanie zazwyczaj u osób młodszych niż te, które zapadają na raka; w wywiadzie niekiedy uraz; znaczne zniszczenie miejscowe oraz objawy ogólne w przypadku mięsaka okrągłokomórkowego (nigdy nie jest uszypułowany); w postaci wrzecionowatokomórkowej powolniejszy wzrost, większa twardość, czasami uszypułowanie; większa złośliwość miejscowa, a mniejsza ogólna, niż w mięsaku okrągłokomórkowym.
Promienica gardła. Cechy. Na tylnej lub bocznych ścianach gardła pojawia się jedno łub więcej małych, zaokrąglonych i zaczerwienionych wzniesień, którym towarzyszą dolegliwości podmiotowe o typie zapalenia gardła. Sąsiednie tkanki ulegają obrzmieniu, zaś objawy ostrego zapalenia przekształcają się wkrótce w bardziej trwałe przekrwienie i stwardnienie, charakterystyczne dla procesu przewlekłego. Obrzmienie jest nieregularne, ale dobrze odgraniczone, twarde przy obmacywaniu sondą, i niezbyt wrażliwe, choć powoli zwiększa swe rozmiary. Później ma miejsce zropienie i powstawanie bolesnych zacieków, z których wydobywa się ropna wydzielina, zawierająca małe żółtawe grudki lub twory (grzybek promienicy). Wydzielina jest uporczywa, a zacieki drążą w głąb tkanek, prowadząc do rozległego ich zniszczenia. Z reguły nie dochodzi do szerzenia się procesu; jeśli się to zdarzy, proces ma tendencję do tworzenia raczej odosobnionych guzów, niż ognisk związanych z miejscem wyjścia w gardle.
Występowanie głównie u mężczyzn, zazwyczaj pracujących przy bydle; rozmaity stopień bolesności; zwykle bardziej lub mniej ciągłe, tępe, okresowo nasilające się pobołewanie w miejscu zmiany; cuch-nienie z ust; zaburzenia żołądkowe; wystąpienie przerzutów, zwłaszcza w płucach lub w przewodzie pokarmowym; stwierdzenie promieniowca w wydzielinie; próba biologiczna (szczepienie świnki morskiej).
Mniej częste przyczyny. Włókniak; tłuszczak; naczyniak; torbiel skórzasta; potworniak; mięsak limfatyczny; torbiel retencyjna; wrzód twardy; tętniak; wrodzone zniekształcenie gardła; śluzakomięsak; obrzęk wskutek użądlenia.