OBRZMIENIE SUTKA
Obrzmienie sutka w okresie ciąży i laktacji jest zjawiskiem normalnym i fizjologicznym. Oba sutki powiększają się równomiernie i wydają się tkliwe i guzkowate!
Mastitis acuta (ostre zapalenie sutka). Cechy. Gruczoł jest obrzmiały, tkliwy i bolesny. Skóra sutka jest zaczerwieniona. Może tworzyć się ropień.
Mastitis abscedens (zapalenie sutka z wytworzeniem ropnia). Cechy. Powiększenie sutka kojarzy się z objawami zapalenia takimi, jak obrzęk, ból, stwardnienie, chełbotanie.
Torbiele sutka. Cechy. Niekiedy spotyka się duże pojedyncze torbiele sutka; jeśli zawartość ich jest surowicza, wydają się one bardzo twarde, ponieważ płyn znajduje się w nich pod tak dużym ciśnieniem. Torbiel mleczna sutka jest okrągłym, chełbocącym, niekiedy nieco bolesnym guzem; pojawia się ona wkrótce po porodzie i powiększa w okresie karmienia. Torbiele mleczne opróżniają się z zasady samoistnie, ale nie zawsze; w takich przypadkach zawarto.ść ich ulega zagęszczeniu.
Mastitis cystica chronica (przewlekłe torbielowate zapalenie sutka; mastitis interstitialis chronica; morbus Schimmelbuschi). Cechy. Charakterystyczną cechą choroby jest rozlana guzkowatość sutka; niekiedy w tej lub innej części sutka występują znaczniejsze wypuklenia czy też guzki niż w pozostałej części gruczołu. Zasadnicze zmiany patologiczne w przebiegu tej choroby polegają na: 1) przeroście przewodów i zrazików; 2) zwłóknieniu wokół przewodów i zrazików (adenofibrosis); oraz 3) na wytwarzaniu torbieli dużych lub małych wskutek nadmiernego wydzielania przy równoczesnej niedrożności przewodów. Jeśli podstawową zmianą patologiczną jest fibroadenosis, obserwujemy rozlane stwardnienie oraz wzmożenie spoistości zrazików sutka, które odnosi się albo do segmentów sutka, albo jest rozlane. Fibroadenosis w postaci seg-mentarnej częściej występuje u młodych kobiet i dotyczy zwykle górnych zewnętrznych kwadrantów sutka; konsystencja zmienionej okolicy sutka wyraźnie wzmaga się, pojawia się tkliwość i bołesność zwłaszcza tuż przed i w czasie menstruacji. W odmianie rozlanej fibroadenosis zmiany dotyczą zwykle całego sutka i są przeważnie obustronne. Choroba wykazuje skłonność do występowania u starszych kobiet; cechuje ją rozlana guzkowatość sutka oraz gumowata spoistość gruczołu. Jeśli przeważa tworzenie torbieli w zakresie jednego lub niekiedy obu sutków, sutek jest wypełniony torbielami różnych rozmiarów, od mikroskopijnych do wielkości orzecha włoskiego. Torbiele takie są zwykle okrągłe i elastyczne, ale czasem wyczuwa się bardziej spoistą konsystencję, jeśli ich zawartość znajduje się pod ciśnieniem.
Tkliwość sutków; umiarkowany ból obu sutków ze skłonnością do okresowości; w około 20% przypadków w brodawkach sutkowych pojawia się wydzielina (surowicza lub krwawa); przy palpacji wyczuwa się twory guzkowate lub kuliste; grudki bywają pojedyncze lub mnogie; nacięcie i biopsja (skrawki mrożone).
Tumor mammae benignum (łagodny nowotwór sutka; fibroadenoma, cyst-adenoma). Cechy. Fibroadenoma jest tworem twardym, nieco guzkowatym, swobodnie przesuwalnym, z zasady niebolesnym; chorobie nie towarzyszy upośle-
dzenie ogólnego stanu zdrowia, wciągnięcie w sprawę węzłów chłonnych pachowych czy też retrakcja brodawki sutkowej. Choroba pojawia się między okresem dojrzewania a 30 rokiem życia. Cystadenoma jest tworem twardym, guzkowatym, otorbionym, ruchomym, z zasady niebolesnym; osiąga ona niekiedy znaczne rozmiary; towarzyszy jej wydzielanie krwistego płynu z brodawki sutkowej; nie obserwuje się naciekania ani wciągnięcia w sprawę węzłów chłonnych; występuje między 30 i 40 rokiem życia. Główne objawy. Biopsja (skrawki mrożone).
Tumor mammae malignum (złośliwy nowotwór sutka; carcinoma; sarcoma). Cechy. Najczęstszą postacią guza złośliwego sutka jest rak; zależnie przede wszystkim od wzajemnego względnego stosunku elementów włóknistych i nabłonkowych rozwija się .rak rdzeniasty, rak włóknisty lub gruczolakorak. Rak rdzeniasty jest guzem komórkowym przeważnie szybko rosnącym; guz jest raczej miękki i odgraniczony. Rak włóknisty zawiera obficie tkankę włóknistą, która nadaje mu wrażenie konsystencji o „twardości kamienia" przy palpacji. Rak włóknisty rośnie znacznie wolniej i daje znacznie później przerzuty niż rak rdzeniasty oraz wykazuje skłonność do występowania u kobiet w bardziej zaawansowanym wieku. Cechą gruczolakoraka jest szybki wzrost i wczesne przerzuty; guz jest z zasady bardziej masywny niż w odmianie włóknistej i często wcześnie atakuje skórę, powodując powstanie rozległych owrzodzeń nawet przed utworzeniem przerzutów. Mięsak bywa raczej miękki, obficie unaczyniony, rośnie szybko, naciekając ewentualnie skórę i tworząc owrzodzenia. We wczesnych okresach odróżnienie mięsaka od fibroadenoma może nastręczać trudności; fibroadenoma rośnie szybko. Mięsak daje zwykle wcześnie przerzuty. Z zasady guz ten występuje u kobiet przed 40 rokiem życia.
Obecność guzków wyraźnie wyczuwalnych przy palpacji; guz przeważnie o konsystencji zbitej; retrakcja skóry (lub sutka) pokrywającej okolicę guza (wskutek skrócenia zrębu włóknistego więzadeł Coopera); skóra nad guzem wygląda jak „skóra świńska" lub „skórka pomarańczy"; powiększenie okolicznych węzłów chłonnych (pachowych, nadobojczykowych); wydzielina z brodawki sutkowej (w 5% przypadków, krwista lub surowicza): w obszarze guza obrzęk bez cech zapalnych; martwica i owrzodzenie powłok nad guzem; biopsja (skrawki mrożone).
Hypertrophia mammae diffusa (rozlany przerost sutka). Cechy. Jeden lub oba sutki ulegają powiększeniu do znacznych rozmiarów, bez cech zapalenia; choroba rozpoczyna się w okresie pokwitania. Sutek jest zwykle normalnej konsystencji, ale czasem bywa bardziej spoisty.
Mniej częste przyczyny. Promienica; kilak; gruźlica sutków; echinococcus; endothelioma; carcinoma colloïdes; myxoma; gynaecomastia; lipoma; papillo-ma intraductale (wypuklenie w pobliżu brodawki sutkowej); miejscowa martwica tkanki tłuszczowej; mastitis chronica; empyema necessitatis (w okolicy sutka); chondroma; pubertas; fibroadenosis neonatorum; deformatio costarum; syndroma Klinefelteri (gynaecomastia, aspermatogenesis).