OSTRA NERCZYCA Z NIEDOMOGĄ NEREK
Kiedy Bright w r. 1827 ogłosił swoją epokową pracę dotyczącą chorób nerek, powstało pojęcie przewlekłej i ostrej choroby Bright a. Przez wiele lat nazwa ostrej choroby Brighta była równoznaczna z używaną przez Oslera, Senatora, Adamisa i innych nazwą „kanalikowego zapalenia nerek", „ostrego miąższowego zapalenia nerek", „ostrego złusz-czającego zapalenia kanalików nerkowych". Jak wynika z opisów przypadków zaliczanych do tej grupy, nazwa ta oznaczała postać chorobową analogiczną do tej, którą ostatnio Moon i Gables nazywają: „ostra nerczy-ca kanalikowa — powikłanie wstrząsu". Jednak w klasyfikacji Volharda i Fahra postać ta nie została uwzględniona. Zresztą nazwa „ostra nerczyca kanalikowa" używana przez Moona i Gablea nie wydaje się być właściwa, gdyż sugeruje poniekąd możliwość nerczycy niekanalikowej. Odnosiła się ona do stanów, w których stwierdzano zaburzenia czynności nerek w związku ze znacznym spadkiem ciśnienia krwi, hipochloremią, odwodnieniem, uszkodzeniem wątroby, rozpadem białka oraz do innych przypadków, którym towarzyszą objawy wstrząsu. W r. 1939 wprowadzono termin „mocznicy pozanerkowej" (extrarenal azotemia) w zastosowaniu do wyżej wymienionych stanów. Stwierdzono w nich zwyrodnieniowe i martwicze zmiany w kanalikach, a w świetle ich — wałeczki, złuszczone nabłonki i bezpostaciowe masy. Fishberg określał podobne przypadki nazwą „azocicy przednerkowej" (prerenal azotemia).
Późniejsze publikacje Bywatersa, dotyczące tzw. zespołu zgniecenia z bezmoczem oraz mocznicą z zejściem śmiertelnym, którego powstanie autor przypisywał wstecznym zmianom w komórkach kanalików wskutek niedokrwienia i niedotlenienia — zwróciły uwagę na wielkie podobieństwo obrazu klinicznego i zmian anatomopatologicznych między tym zespołem a stanami spotykanymi w następstwie septycznych poronień, odczynów po przetoczeniu niewłaściwej krwi i po większych urazach. Podobne zmiany w kanalikach nerkowych z bezmoczem i często nieodwracalną azocicą stwierdzał Moon w różnych przypadkach ciężkiego wstrząsu.
Wreszcie w r. 1946 Lucke na podstawie kilkuset własnych spostrzeżeń ciężkich wstrząsów, zakażeń, zatruć i urazów wojennych opisał pod nazwą lower nephron nephrosis (nerczyce dolnego nefronu) analogiczny zespół kliniczny z bezmoczem i mocznicą, w którym badacz ten stwierdzał często wybiórcze zmiany wsteczne i martwicę komórek we wstępującym ramieniu pętli Henlego i w dystalnych odcinkach kanalików nerkowych (p. ryc. 15). W wielu, choć nie we wszystkich przypadkach Luckego można było stwierdzić dodatkowy czynnik przyczynowy, jakim było rozległe zniszczenie tkanki mięśniowej lub rozpad czerwonych krwinek ze zjawieniem się we krwi i w moczu hemoglobiny, mioglobiny lub ich pochodnych (Hoffman i Marshall).
Z powyższego wynika, że między pojęciem zespołu dolnego nefronu Luckego a dawniejszymi pojęciami ostrej choroby Brighta, ostrego miąższowego zapalenia nerek Senatora i Adamsa, ostrego złuszczającego zapalenia kanalików nerkowych, ostrej nerczycy kanalików Moona i Gablea,
wreszcie pozanerkowej i przednerkowej azocicy oraz zespołu zgniecenia Bywatersa istnieje daleko idące podobieństwo dotyczące zarówno patogenezy i etiologii, jak zmian anatomicznych i obrazu klinicznego.
Derot uważa, że lower nephron nephrosis Luckego dotyczy tylko części
przypadków, zasługujących na nazwę „ostra nefropatia kanalikowa" („nepropathie tubulaire aiguë"), w których zmiany anatomiczne mogą przeważać bądź w proksymalnych, bądź w dystalnych odcinkach kanalików.
Również i Allenowi wydaje się niesłuszna ogólna nazwa lower nephron nephrosis. Istnieje bowiem rzeczywista nerczyca dolnego nefronu, którą jest np. wspomniana już nerczyca w zatruciu sulfonamidami, w dnie, w przebiegu szpiczaka, w zwapnieniu miąższowym nerek (nephrocalcino-sis). W innych natomiast stanach, które Lucké opisał jako lower nephron nephrosis, stwierdza się zmiany zwyrodnieniowe i martwicę ogniskową również w proksymalnych odcinkach kanalików — nieraz nawet wybitniejsze niż w dystalnych. Stwierdza się również z reguły odczyn ze strony tkanki śródmiąższowej oraz stale wałeczki z hemoglobiny lub mioglobiny w świetle kanalików. Dlatego Allen uważa, iż słuszniej jest nazywać te stany „nerczyca hemoglobinuryczną" (hemoglobinuric nephrosis), a nie nerczyca dolnego nefronu. W polskim piśmiennictwie jednak przyjmuje się coraz bardziej nazwa „ostra niedomoga nerek z mocznicą lub ze skąpomoczem czy bezmoczem", która nie przesądzając spornych jeszcze zagadnień anatomopatologicznych i patogenetycznych co do tych stanów, określa dobitnie ich zasadnicze cechy kliniczne.
Reubi proponuje nazwę „nerka wstrząsowa" (Schockniere) dla wszystkich stanów ostrej niedomogi nerek, które powstają w następstwie zmiażdżenia tkanek, ciężkich operacji, oparzeń, przetaczań niezgodnej grupowo krwi, ostrych krwotoków, zakażonych poronień z posocznicą, zwłaszcza wywołaną przez B. perfringens — czyli dla tych właśnie postaci, które Lucké nazywa lower nephron nephrosis. Uważa on, że wspólną cechą tych wszystkich stanów chorobowych o tak różnej etiologii jest obecność zespołu wstrząsowego z gwałtownym spadkiem ciśnienia.
Wydaje się jednak, że najwłaściwszą jest nazwa „ostra nerczyca z niedomogą nerek, bezmoczem lub skąpomoczem i mocznicą". Jest ona może nieco długa i zbyt opisowa, ale najlepiej wyraża anatomiczny i kliniczny charakter sprawy, nie przesądzając nie uzgodnionej jeszcze patogenezy. Dlatego tej nazwy używamy w niniejszej pracy, zamiast nieścisłego, choć cieszącego się dużą popularnością, terminu „nerczyca dolnego nefronu".