SZMERY NAD TĘTNICĄ GŁÓWNĄ
Nad tętnicą główną występują szmery skurczowe oraz rozkurczowe; szmery skurczowe przemawiają za zwężeniem lub rozszerzeniem tętnicy głównej, szmery rozkurczowe — za niedomykalnością zastawek tętnicy głównej. Szmery skurczowe nad tętnicą główną mają przeważnie charakter chuchający i wykazują największe nasilenie w polu osłuchiwania tętnicy głównej; tętnicę główną osłuchuje się w drugiej prawej przestrzeni międzyżebrowej przy mostku. Szmer skurczowy wykazuje skłonność do ulegania przewodzeniu; często wysłuchuje się ten szmer o dużym nasileniu nad koniuszkiem serca, bywa on także przewodzony wzdłuż wielkich tętnic i kości, a nawet wzdłuż tętnicy głównej brzusznej. Szmery rozkurczowe nad tętnicą główną mają charakter chuchający o wysokim lub niskim tonie; „świeże" szmery wysłuchuje się najlepiej nad środkową częścią mostka, tuż przy mostku w trzeciej i czwartej lewej przestrzeni międzyżebrowej (dodatkowe pole osłuchiwania tętnicy głównej).
Insufficientia valvularum semilunarium aortae (niedomykalność zastawek półksiężycowatych tętnicy głównej na tle gośćca lub kiły). Cechy. Nad podstawą serca wysłuchuje się szmer rozkurczowy, zwykle miękki, chuchający i o dość wysokim tonie muzycznym; szmer ten jest przewodzony ku dołowi okolicy przedsercowej. Najwyraźniej szmer ten występuje zwykłe w okolicy środkowej części mostka na poziomie trzeciego żebra i zwykle promieniuje ku dołowi wzdłuż lewej krawędzi mostka i ku koniuszkowi serca. Szmer ten zastępuje zwykle drugi ton nad tętnicą główną. Czasem w przypadkach niedomykalności zastawek tętnicy głównej na tle kiły opisywany szmer przypomina gruchanie gołębia.
Niekiedy w wywiadzie kiła lub zakażenie gośćcowe; tętnienie w okolicy przedsercowej; silne uderzenie koniuszkowe; powiększenie stłumienia serca; widoczne pulsowanie tętnic; tętno Corrigana; tętno włośnicz-kowe; czasem bóle głowy; wysokie skurczowe, niskie rozkurczowe ciśnienie tętnicze; jeśli choroba ma tło kiłowe, dodatnie odczyny serologiczne.
Aortitis chronica (przewlekłe zapalenie tętnicy głównej; atheroma aortae; aortitis luetica). Cechy. Nad podstawą serca spotyka się szmer skurczowy, zwykle głośny, szorstki i skrobiący, promieniujący do tętnic szyjnych; rzadko towarzyszy mu mruk.
. Dźwięczny drugi ton nad tętnicą główną; miażdżyca lub dowody kiły; czasem przerost serca i nadciśnienie tętnicze.
Aneurysma arcifs aortae (tętniak łuku tętnicy głównej). Cechy. Wewnątrz worka tętniaka może powstawać szmer skurczowy, który ma niewielkie znaczenie rozpoznawcze. Często wysłuchuje się szmer rozkurczowy wskutek niedomykalności zastawek tętnicy głównej.
Podnoszące i rozprężliwe pulsacje; przy palpacji wyczuwa się uderzenie rozkurczowe; wzmocnienie drugiego tonu nad tętnicą główną, chyba że ma miejsce niedomykalność zastawek tętnicy głównej; mruk; pociąganie tchawicy; tętno na tętnicach promieniowych niejednakowe; objawy z ucisku (ochrypnięcie, kaszel, utrudnienie połykania, ból); w drugiej przestrzeni międzyżebrowej stłumienie poprzeczne; badanie radiologiczne.
Dilatatio aortae (rozszerzenie tętnicy głównej). Cechy. Nad tętnicą główną występuje czasem szmer skurczowy, promieniujący ku górze w kierunku szyi; szmerowi temu może towarzyszyć mruk. Drugi ton albo ulega wzmocnieniu, lub przypomina uderzenie w bęben, względnie zlewa się ze szmerem wskutek współistniejącej niedomykalności zastawek tętnicy głównej.
Tętnienie skurczowe oraz nienormalne stłumienie nad wstępującą częścią tętnicy głównej; tętnienie w dołku nadmostkowym; tętno dobrze wypełnione; ciśnienie tętnicze zwykle poniżej 130; badanie radiologiczne.
insufficientia circulatoria chronica cardiaca (przewlekła niewydolność krążenia pochodzenia sercowego). Cechy. W poszerzeniu lewej komory rzadko występuje szmer rozkurczowy nad tętnicą główną wskutek względnej niedomykalności zastawek tętnicy głównej. Można również wysłuchać szmer skurczowy.
Endocarditis séptica acuta et subácida (ostre i podostre posocznicowe zapalenie wsierdzia). Cechy. Praktycznie patognomoniczne dla tej choroby jest pojawienie się miękkiego szmeru rozkurczowego nad tętnicą główną u chorego gorączkującego z nieznanej przyczyny.
Stenosis ostii arteriosi sinistri (zwężenie lewego ujścia tętniczego). Cechy. Nad tętnicą główną występuje szmer skurczowy głośny, szorstki i skrobiący, który promieniuje ku górze do tętnic szyjnych; czasem wysłuchuje się go nad całą okolicą przedsercową; szmer ten może pokrywać cały pierwszy ton nad tętnicą główną. Drugi ton nad tętnicą główną jest osłabiony i przygłuszony i może być zastąpiony przez szmer rozkurczowy.
Skurczowy mruk nad podstawą; przerost lewej komory; tętno małe, rzadkie, leniwe; zmieniony drugi ton; utajone objawy podmiotowe, z których często jako pierwsze pojawiają się zawrót głowy i omdlewanie.
Mniej częste przyczyny. Anaemia; aortitis (infectiosa) acuta; hypertensio essentialis (zwykle szmer skurczowy, rzadziej rozkurczowy); ruptura cuspidis valvulae semilunaris aortae (świszczący szmer rozkurczowy); stenosis isthmi aortae (szmer skurczowy lub rozkurczowy, rzadko); ductus arteriosus Botalli persistens (niekiedy szmer rozkurczowy); carditis rheumatica (częściej szmer skurczowy, czasem skurczowy i rozkurczowy); aneurysma dissecans aortae (częściej szmer skurczowy, niekiedy również rozkurczowy); stenosis aortae congenita; otyłość z uciśnięciern serca i wielkich naczyń przez uniesioną przeponę (szmer skurczowy); syndroma Eisenmengeri (szmer skurczowy i mruk nad podstawą serca, często niedomykalność zastawek tętnicy głównej); pęknięcie tętniaka zatoki Valsalvy do lewej komory (stały szmer o największym nasileniu w trzecim i czwartym międzyżebrzu lewym tuż przy mostku).