WYDALANIE KREATYNINY W MOCZU
Z innych ciał azotowych wydalanych w moczu na nieco dokładniejsze omówienie zasługuje kreatynina, gdyż jest to jedna z substancji odgrywających ostatnio dużą rolę przy określaniu sprawności czynnościowej nerek. Jedynym źródłem kreatyniny w moczu w warunkach prawidłowych (przy diecie bezkreatyninowej) jest kreatyna lub fosfokreatyna mięśniowa, która przez utratę cząsteczki wody w kwaśnym środowisku przechodzi w kreatyninę. W ustroju reakcja ta jest nieodwracalna. Kreatynina podana dożylnie wydziela się całkowicie w moczu; przy doustnym spożyciu część jej zostaje wydalona z kałem.
We krwi znajduje się ona w stężeniu około 1,5—2,5 mg%, w moczu zaś wydalana zostaje w znacznie wyższym stężeniu. Rehberg, Holten i in. badając wydalanie wprowadzonej dożylnie kreatyniny (egzogenicznej — zewnątrzpochodnej) doszli do wniosku, że wydziela się ona wyłącznie drogą filtracji kłębkowej, a w kanalikach ani nie wchłania się, ani nie wydziela się dodatkowo. Z tego względu autorzy ci uważali, że zakres wydalania wprowadzonej pozajelitowo kreatyniny może być miarą sprawności filtracyjnej kłębków nerkowych (próba Rehberga). Późniejsze badania innych autorów wykazały jednak, że pewna, choć nieznaczna ilość kreatyniny podawanej dożylnie wydziela się również i w kanalikach. Poza tym niektóre ciała rozpuszczone w moczu, a zwłaszcza chromogen, tj. barwnik (którego skład chemiczny i pochodzenie nie są jeszcze dokładnie wyjaśnione i od którego zależy zwykłe słomkowo-żółte zabarwienie moczu), dają odczyny chemiczne podobne do odczynów kreatyniny — i często nie dają się od niej oddzielić. I dlatego ilość kreatyniny otrzymywana z moczu jest nieco większa, aniżeliby to odpowiadało wielkości filtracji w kłębkach, określonej np. na podstawie wydalania podanej jednocześnie inuliny, która wydziela się wyłącznie w przesączu kłębko-wym bez dodatkowego wydzielania i bez wchłaniania zwrotnego w kanalikach. Dlatego inulina używana jest dla dokładnego określania wielkości filtracji nerkowej (p. niżej — Oczyszczanie i próby czynnościowe nerek).
Jednak co do przydatności kreatyniny do określania zakresu filtracji nerkowej nie ma jeszcze całkowitej zgodności między badaczami, zwłaszcza od czasu, kiedy Brod i Kotatko w r. 1949 stwierdzili, że: 1) około 80% (a wg Millera i Dubosa do 100%) chromogenu stanowi kreatynina endo-geniczna, 2) między wydalaniem kreatyniny wewnątrzpochodnej a wydalaniem inuliny istnieją nieznaczne różnice, tak że może ona z powodzeniem zastąpić inulinę jako wskaźnik wielkości filtracji nerkowej. Ze względu na to, że sposób ilościowego oznaczania kreatyniny jest łatwiejszy niż inuliny, próba Rehberga w zastosowaniu do kreatyniny wewnątrzpochodnej ma coraz więcej zwolenników.