zapobieganie
Wszyscy autorzy zgodnie stwierdzają, że dotychczas nie ma sposobu ani swoistego środka, który by pozwalał leczyć przyczynowo ostre zapalenie kłębków nerkowych. Postępowanie nasze z konieczności musi być skierowane przeciwko poszczególnym objawom chorobowym. Ma ono na celu zapobieganie, zwalczanie lub wyrównywanie zaburzeń gospodarki ustrojowej wywołanych przez tę chorobę. Skuteczne leczenie powinno opierać się na dostatecznej znajomości czynników patogenetycznych oraz zmian fizjopatologicznych zachodzących w ustroju w tej chorobie. W tym względzie poczyniono w ostatnich latach niewątpliwie znaczne postępy.
W zapobieganiu ostrym zapaleniom kłębków nerkowych zasadniczą rolę odgrywa usuwanie wszelkich ognisk zakażenia w zębach, migdałkach, zatokach itd. oraz jak naj energiczniejsze zwalczanie odczynów odporno-ściowo-alergicznych, powstających w związku z ostrymi lub nawracającymi zakażeniami, zwłaszcza o etiologii paciorkowcowej, jak zapalenie migdałków, płonica, róża, nieżyty górnych dróg oddechowych itd. Istotnie w tym względzie zrobiono wiele prób i doświadczeń, ale wyniki nie są jeszcze dostatecznie zadowalające i jednolite. Zastosowana w płonicy już w r. 1934 swoista surowica nie zmniejszyła liczby powikłań nerkowych w następstwie tej choroby. Również mało skuteczne okazało się zapobiegawcze podawanie antybiotyków (penicyliny) i sulfamidów w ostrych zakażeniach paciorkowcowych. Zwłaszcza mniej wskazane są sulfamidy, gdyż mogą w niektórych przypadkach uszkadzać nerki. Także leki anty-histaminowe nie spełniły pokładanych w nich nadziei dotyczących przeciwdziałania odczynom alergicznym ze strony nerek. Podobnie hormony — ACTH i kortyzon — które mogą podziałać korzystnie w niektórych przypadkach nerczycy (p. niżej), nie mają właściwości zapobiegawczych ani leczniczych w ostrych i podostrych zapaleniach kłębków nerkowych. Hamburger uważa nawet, że stosowanie tych hormonów może nasuwać w tego rodzaju przypadkach zasadnicze wątpliwości ze względu na zatrzymywanie soli i zwiększanie rozpadu białka.
Bardzo duże znaczenie w zapobieganiu chorobom nerek ma wczesne usuwanie ognisk zakażenia, zwłaszcza w migdałkach i zębach. Wprawdzie dokładny mechanizm działania tych ognisk na procesy biologiczne w ustroju, prowadzące do powstania odczynów nerkowych (podobnie jak i reumatycznych), nie jest jeszcze ostatecznie wyjaśniony, a czasami nawet po usunięciu zakażonych zębów lub ropnych migdałków zdarzają się nawroty i obostrzenia zapalenia nerek lub choroby reumatycznej, to jednak nie ulega wątpliwości, że w większości przypadków zabiegi te są celowe, w znacznym stopniu zabezpieczają przed powtórnymi zakażeniami i zmniejszają niebezpieczeństwo powstawania czy zaostrzania się zapalenia kłębków nerkowych. Podobny pogląd wypowiada Kubłanowa, która uważa usunięcie migdałków za najskuteczniejszy sposób leczenia zarówno ostrego, jak i przewlekłego zapalenia kłębków nerkowych.
Nie znaczy to bynajmniej, że można bezkrytycznie usuwać wszystkie powiększone migdałki i wszystkie podejrzane lub martwe zęby. Jednak często powtarzające się zapalenie migdałków, stała obecność w nich czopów ropnych, wyhodowanie z ich powierzchni paciorkowców hemolizują-cych lub zieleniejących, stwierdzenie ognisk przy wierzchołkowych w zębach i torbieli — upoważniają do zalecenia radykalnego leczenia, zanim wystąpią wyraźne objawy ze strony nerek, stawów lub serca.
Nie posiadamy jeszcze niestety określonych kryteriów różnicowych, które pozwalałyby w każdym przypadku stwierdzić, czy dane „ognisko zakażenia" jest tylko sprawą miejscową, czy też odgrywa rolę „zakażenia ogniskowego", powodującego ogólnoustrojowe odczyny alergiczno-immu-nologiczne, grożące właśnie wystąpieniem zapaleń kłębków nerkowych lub choroby reumatycznej.
Bardzo interesujące są ostatnie prace Toblera, Reubiego i Loefflera. Potwierdzili oni spostrzeżenia Rammelkampa, Weavera oraz Wertheima i współpr., którzy w przeważającej liczbie przypadków ostrego zapalenia kłębków nerkowych znajdowali w posiewach z gardła określony typ spośród z górą 40 typów serologicznych paciorkowców hemolizujących należących do grupy A. Jest to typ 12, który jak przypuszczają Reubi i Loeffler, wywołuje wyłącznie rozlane ostre zapalenie kłębków nerkowych. Natomiast inne postacie zapaleń nerek, jak ogniskowe, zespoły ner-czycowe, zapalenie miedniczek nerkowych, mogą powstawać na tle zakażeń innymi typami paciorkowców z grupy A. Gdyby więc hipoteza ta okazała się słuszną, uzyskalibyśmy ścisłe wskazanie do profilaktycznego usuwania migdałków w przypadkach, w których we florze bakteryjnej gardła zostanie stwierdzony ten typ paciorkowca.
W każdym razie przekonaliśmy się na własnych przypadkach, że usunięcie migdałków powoduje często wyraźne zmiany w składzie białek osocza i w mechanizmach regulujących gospodarkę wodną ustroju w porównaniu ze stanem przed zabiegiem. Mogłoby to przemawiać za istnieniem głębszych powiązań humoralnych i za wpływem ognisk zakażenia na procesy biologiczne ustroju.
Wynika stąd, że energiczne zwalczanie zakażeń gardła i górnych dróg oddechowych przez wczesne stosowanie antybiotyków, głównie penicyliny, oraz zapobiegawcze usuwanie ognisk zakażenia podejrzanych o udział w wywoływaniu zapalenia nerek może się przyczynić do znacznego zmniejszenia zapadalności na tę chorobę.