ZMIANY NACZYNIOWE SIATKÓWKI, WYBROCZYNY DO SIATKÓWKI I ZAPALENIE SIATKÓWKI
Wziernikowanie daje nam często cenne informacje diagnostyczne. Dla lekarza ogólnie praktykującego największą wartość diagnostyczną przedstawiają zmiany naczyniowe siatkówki i szereg chorób, zwanych ogólnie zapaleniem siatkówki. W tych ostatnich zmianach występuje zwykle różnego stopnia obniżenie ostrości wzroku, najczęściej znaczne; zwężenie pola widzenia lub mroczki; zmiany kształtu przedmiotów (mikropsja, makropsja i metamorfopsja); zmniejszenie poczucia światła; uczucie przeszkody w oku; czasami światło-wstręt, a bardzo rzadko ból. Cierpienie jest zwykle obustronne. Poniżej będą rozpatrywane wyłącznie ogólne przyczyny chorobowe.
Samoistne nadciśnienie tętnicze (hypertensio arterialis). Cechy. Praktycznie w każdym przypadku występują wcześniej lub później zmiany naczyniowe siatkówki. Do zmian tych należy uogólnione zwężenie naczyń z poszerzonym refleksem, nieregularność światła i objawy ucisku na skrzyżowaniach tętnic z żyłami. Nierzadko występują zmiany w siatkówce, które mogą być okresowe. Zmiany w siatkówce w ciężkiej postaci „łagodnego" nadciśnienia tętniczego charakteryzują się występowaniem rozsianych na dnie „kłębków waty" i wybroczyn, a także nieznacznym, mniej lub bardziej uogólnionym obrzękiem siatkówki, w którym w późnych okresach mogą się pojawić delikatne puńkci-kowate, białe ogniska wysięku. W tak zwanym nadciśnieniu złośliwym na dnie oka pojawia się jeszcze obrzęk tarczy nerwu wzrokowego różnego stopnia, od nieznacznego przekrwienia i zatarcia granic aż do uniesienia na kilka dioptrii. Wysięk w okolicy plamki żółtej może układać się w postaci mniej lub bardziej całkowitej gwiazdy. Zmiany w siatkówce w przebiegu nadciśnienia tętniczego nie wskazują bezwzględnie na zajęcie nerek.
Początek choroby zwykle między 30 i 40 r. życia; z reguły znaczne wahania ciśnienia tętniczego przez szereg miesięcy lub lat, z późniejszym ustaleniem się ciśnienia na wysokim poziomie. W ciężkich przypadkach bóle głowy w okolicy potylicznej; przerost serca; zgrubienie tętnic promieniowych; czasem objawy niedomogi serca, niewydolności nerek lub zmian mózgowych.
Zapalenie nerek. Cechy. Zmiany w siatkówce występują zwykle tylko w tych postaciach zapalenia nerek, w których współistnieje nadciśnienie tętnicze lub niedokrwistość znacznego stopnia. Zmiany w siatkówce spotyka się rzadko w nerczycy i w ostrym, rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych. W przewlekłym zapaleniu kłębków nerkowych zmiany w siatkówce występują często. We wczesnych okresach stwierdza się jedynie obrzęk siatkówki z pojedynczymi wybroczynami. W miarę postępowania choroby naczynia siatkówki ulegają zwężeniu i stwardnieniu, pojawiają się płomykowate wybroczyny i ułożone w postaci gwiazdy lub wachlarza białe plamki w plamce żółtej i w okolicy tarczy. Często stwierdza się obniżenie ostrości wzroku. W zaawansowanych okresach przewlekłego zapalenia nerek obraz dna oka przypomina zmiany, stwierdzane w późnych okresach nadciśnienia tętniczego, i bywa określany jako retinitis albuminurica.
Zmiany na dnie oka w zatruciu ciążowym. Cechy. Na obraz zmian na dnie oka składa się skurcz tętniczek z obrzękiem siatkówki, a często także obustronne odwarstwienie siatkówki. Stan taki występuje najczęściej u pierwiastek, zwykle w końcowych miesiącach ciąży, i ma tendencję do ustępowania po rozwiązaniu, jednak w następnych ciążach mogą wystąpić nawroty. Jeśli skurcz tętniczek trwa przez czas dłuższy lub jeśli powstanie przewlekła niewydolność nerek, to stwierdza się na dnie oka zmiany określane jako retinitis albuminurica.
Kiła. Cechy. W postaci nabytej zmiany w siatkówce spotyka się w okresie drugim, w czasie pierwszego lub drugiego roku. W kile wrodzonej po ustąpieniu miąższowego zapalenia rogówki spotyka się dość często zmiany w siatkówce. Zapalenie siatkówki występuje na ogół z jednoczesnym zapaleniem naczyniówki, a często także z zapaleniem tęczówki. W postaci nabytej stwierdza się rozsiane na dnie oka szarawe ogniska z barwnikiem i pyłkowate męty w tylnym odcinku ciałka szklistego. W kile wrodzonej stwierdza się ołowiowe zabarwienie dna oka z rozsypanymi plamkami barwnika różnego kształtu i czerwonawożólte lub szare albo białe plamki, najwyraźniej zaznaczone na obwodzie dna oka.
Cukrzyca. Cechy. Zmiany w siatkówce występują jako objaw późny u osób starszych. Na dnie oka stwierdza się liczne, okrągłe, punkcikowate wybro-czynki oraz rozsypane, małe, jasne, białe plamki w plamce żółtej i jej okolicy. Dla retinopatii cukrzycowej są też charakterystyczne tętniaki naczyń włosowatych.
Stwardnienie tętnic. Cechy. Można stwierdzić uogólnione zwężenie światła tętnic siatkówki bez jednoczesnego skurczu i przymglenie lub brak odblasku tętnic zamiast jego zaakcentowania, które występuje w nadciśnieniu tętniczym samoistnym.
Niedokrwistość złośliwa. Cechy. Często spotyka się zmiany w siatkówce. Dno oka i tarcza nerwu wzrokowego są bardzo blade. Stwierdza się liczne wybroczyny z białym środkiem, nitkowate zwężenie tętnic i rozszerzenie żył. Bywają nieliczne białe ogniska, nie stwierdza się figur gwiaździstych. Może dojść do utraty widzenia.
Białaczka. Cechy. W białaczce zmiany w siatkówce są częste. Stwierdza się liczne wybroczyny i białe lub żółte ogniska. Naczynia są znacznie rozszerzone i wężykowate. Dno oka może mieć wygląd blady. Ostrość wzroku może, ale nie musi być obniżona. W niektórych przypadkach obniżenie ostrości wzroku może być najwcześniejszym objawem.
Idiotismus amauroticus familiaris. Cechy. Zmiany w siatkówce są charakterystyczne. W plamce żółtej stwierdza się ciemnoczerwone ognisko otoczone szarawobiałym polem. Później występuje zanik nerwu wzrokowego.
Występowanie rodzinne i dziedziczne (zwłaszcza często u Żydów); zaburzenia psychiczne (odiotyzm), niedowłady, częściowa, a następnie całkowita ślepota; uwiąd i śmierć (zwykle w drugim roku życia).
Mniej częste przyczyny. Zimnica; niedokrwistość; przewlekłe zatrucie ołowiem; posocznico-ropnica; plamica; hemofilia; gnilec; żółtaczka; nadmierne krwawienie miesiączkowe; krwawe wymioty; tętniak tętnicy głównej lub szyjnej; płonica,wada serca; zatrucie fosforem; miejscowe schorzenie naczyń siatkówki i naczyniówki; samoistne zapalenie siatkówki; wybroczyny do siatkówki u noworodków; zmiany w siatkówce spowodowane wycięciem tęczówki w jaskrze; zator tętnicy środkowej siatkówki; zwyrodnienie barwnikowe siatkówki; zakrzep żyły środkowej siatkówki; odwarstwienie siatkówki; zakrzep zatoki jamistej; lupus erythematosus disseminatus; posocznica; gruźlica (Periphlebitis retinae); wysiękowe zapalenie siatkówki (choroba Coatsa); retinitis circinata; rozrostowe zapalenie siatkówki; grypa; czerwienica; dur powrotny; zakażenie ogniskowe; złamanie kości czaszki; ostre zgniecenie klatki piersiowej; bakteryjne zapalenie wsierdzia; tarcza zastoinowa; wylew podpajęczynówkowy; krztusiec; wymioty; bezpośredni uraz gałki ocznej; rozległe oparzenie skóry; zatrucie chininą; tętniak tętniczo-żylny siatkówki; tętniaki prosowate; niedokrwistość aplastyczna; agranuloeytoza; zespół angio-spastyczny oczno-uszny; ropowica oczodołu; choroba Hippla (angiomatosis retinae); denga; wstrząs insulinowy; choroba Raynauda; zespół Sturge-Webera; bruceloza; Periarteriitis nodosa; padaczka (w czasie aury i napadu); zator tłuszczowy; ostre surowicze zapalenie opon mózgowych (wybroczyny); ostra, samoistna porfiria; przetaczanie krwi (wybroczyny); ropień mózgu (wybroczyny); arachnoiditis opticochiasmatica (wybroczyny); niedokrwistość sier-powatokrwinkowa; dur plamisty; dermatomyostitis; choroba Pageta; choroba posurowicza; choroba bez tętna; zarostowe zapalenie naczyń.