ZNIEKSZTAŁCENIA I ZMIANY PAZNOKCI
Znaczenie wad paznokci i ich zniekształceń jako objawu pomocnego w ustalaniu rozpoznania każdej poszczególnej choroby jest niepewne, ponieważ z wyglądu schorzałego paznokcia trudno jest sądzić o przyczynie zmian. Patologiczne zmiany paznokci palców rąk można sklasyfikować następująco: onychauxis (prosty przerost), która występuje w akromegalii i kolbkowatości palców oraz w przeroście kostno-okostnowym; Onychogryposis (przerost ze zniekształceniem), często spowodowana urazem, brudem, długotrwałym uciskiem lub zmianami chorobowymi; onychia (zapalenie łożyska paznokciowego), która może powstać na tle działania detergentów, lakierów paznokciowych lub wskutek zanurzania w smarach i która jest zwykle powodem utraty paznokcia; anonychia (brak paznokcia), która może być wrodzona lub nabyta (uraz, infekcja, dermatitis exfoliativa, uszkodzenia nerwów itd.), czasowa lub trwała; onychorrhexis (łamliwość paznokci), która może być wrodzona lub nabyta (niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy A lub B, nadmiernie długie trzymanie w roztworach mydeł kaustycznych, działanie zmywalników lakierów paznokciowych); dystrophia (prążkowania, poprzeczne rowki, pęknięcia paznokci, pasmowatości, bruzdy podłużne i poprzeczne, leukonychia, paznokcie łyżeczkowate itd.), która może być spowodowana miejscowym lub ogólnym schorzeniem naczyń, zespołem mięśnia pochyłego przedniego lub żebrem szyjnym, uszkodzeniem nerwów, wstrząsem nerwowym, grzybicowym lub ropnym zakażeniem paznokci, dalej przez psoriasis, lichen planus, Senilitas, hypothyreoidismus, syphilis, diabetes mellitus, sclerodermia, dermatomyositis, dermatitis medicamentosa, lepra itd. lub pojawiać się jako postać wrodzona; onycholysis (oddzielenie się paznokci od ich łożyska), która może być wywołana zapaleniem stawów, użyciem silnych mydeł, łuszczycą, schorzeniem grzybiczym oraz użyciem kosmetyków do paznokci; koil-onychia (paznokcie łyżeczkowate), która może być albo wrodzona, albo nabyta (silne mydła, polycythaemia, schorzenia serca na tle miażdżycy, syphilis, acanthosis nigricans, pewne postacie niedokrwistości); hyperkeratosis subungualis (przerost łożyska paznokciowego), która może być wynikiem grzybicy, łuszczycy oraz nadmiernego drapania; paznokcie rakietkowate (szersze niż normalnie, płaskie, zwykle paznokieć kciuka), które są przypuszczalnie zjawiskiem dziedzicznym. Zmiany zwyrodnieniowe i pigmentacyjne mogą być związane z wykonywanym zawodem.
Onychomycosis. Cechy. Zapalenie łożyska paznokciowego, spowodowane grzybicą skóry, jest zawsze suche i rzadko połączone z zanokcicą. Schorzały paznokieć jest suchy, matowy, często posiada podłużne prążkowania i wygląda jakby stoczony przez robaki. Paznokieć może być częściowo oddzielony od łożyska i uniesiony przez zrogowaciały naskórek nagromadzony pod nim. Oddzielanie się paznokcia zawsze postępuje od wolnego brzegu do korzenia, przy czym niekiedy paznokieć jest zredukowany do małego, suchego, przebarwionego, prążkowanego kikuta. Zapalenie łożyska paznokciowego wywołane przez grzyb woszczynowy charakteryzuje się paznokciami, które posiadają szczególny żółtawy odcień oraz pod którymi znajduje się duża ilość nagromadzonej zrogowaciałej treści. Paznokcie mogą być całkowicie zniszczone przez ten grzyb. Onychia spowodowana pleśnicą lub drożdżycą jest zwykle połączona z zanokcicą. W pewnych przypadkach płytka paznokciowa wykazuje jedną lub więcej, okrągłych lub owalnych, mętnobiałych lub kremowych plamek, częściej umiejscowionych na dolnej powierzchni paznokcia, która oddziela się od swego podłoża. Niekiedy zewnętrzna powierzchnia paznokcia jest zaatakowana, łuszczy się, ulega zmętnieniu oraz przebarwieniu (żółte, mahoniowe, białe lub zielone). Zanokcicą, związana z tą postacią zapalenia łożyska paznokciowego, jest przewlekła i przedstawia się jako niewielkie obrzmienie i zaczerwienienie tkanek otaczających paznokieć, połączone z miernym wydzielaniem surowicy lub ropy z obrzeży paznokciowych.
Ujawnienie grzybków w tkance paznokciowej lub w ropie.
Pterygium. Cechy. Fałdy skórne u podstawy paznokcia przyrastają do niego oraz narastają nad paznokieć podobnie jak skrzydło.
Haematoma subungualis. Cechy. Uraz jest zwykle oczywistą przyczyną tego stanu, w którym paznokieć przyjmuje wygląd krwistoczerwony, a po skrzepnięciu krwi zmienia się na czarny. Zwykle w następstwie takiego urazu paznokieć zostaje utracony w ciągu kilku tygodni i zastąpiony nowym. Szkorbut, hemofilia oraz plamica mogą wywołać podobny krwotok, który również spotyka się często w przypadkach tężyczki.
W wywiadzie — uraz; obecność choroby krwi; silny ból pod paznokciem; wydalanie krwi lub surowicy po przebiciu paznokcia trepa-nem.
Neoplasmata. Cechy. Chondroma i exostoses mogą unosić lub przesuwać płytkę paznokciową albo ją przebijać, powodując zniekształcenie lub oddzielenie się płytki. Epithelioma łożyska paznokciowego lub miejsca wyrastania paznokcia wywołuje rozluźnienie i utratę płytki paznokciowej, względnie zanik płytki z wtórną infekcją. Melanoma w łożysku płytki wywołuje przebarwienie komórek paznokciowych w postaci wstęgi lub smugi o zabarwieniu brązowawym lub niebieskawoczarnym. Gdy płytka paznokciowa unoszona jest przez znamię, które rośnie między nią a łożyskiem w kierunku czubka palca, przyjmuje ono postać nieregularnego, czerwonawego, szarego lub zielonkawego tworu, krwawiącego samoistnie lub po nieznacznym urazie. Angioma objawia się pod paznokciem jako mały guz koloru jasnoczerwonego, widoczny przez paznokieć, znikający pod uciskiem. Glomus tumoralis subungualis charakteryzuje się pojawieniem się drobnych, niebieskawych przebar-wień, widocznych przez płytkę paznokciową, i połączonych z nadmiernym samoistnym bólem lub bólem powstającym przy ucisku, który może promieniować na całą dłoń, ramię, a nawet bark.
Psoriasis. Cechy. Paznokcie stają się suche, nieprzeźroczyste i białawe. Proces ten może objąć całą płytkę paznokciową w sposób jednolity lub rozpoczynać się na wolnym brzegu lub postępować w kierunku korzenia z wytworzeniem między płytką a łożyskiem nagromadzenia zrogowaciałej treści. Tak zmienione paznokcie są uniesione i oddzielone od łożyska oraz mogą być częściowo lub zupełnie utracone. Charakterystyczną cechą jest pojawienie się na paznokciach szeregu małych, punkcik owatych zagłębień, upodabniających zewnętrzną powierzchnię do naparstka. Zmiany zabarwienia wahają się
od czystej bieli do różnych odcieni żółtego lub brązowego, są przeważnie nieprzezroczyste i tracą swój zwykły wygląd.
Zwykle połączenie ze zmianami w innych okolicach.
Eczema. Cechy. Pierwszą oznaką jest zwykle podatność na ucisk; paznokcie przypominają skórkę pomarańczową. Ulegają one zniekształceniu i ścieńcze-niu, pojawiają się poprzeczne i podłużne pęknięcia; w zastarzałych postaciach paznokcie grubieją w obrębie zniekształceń. Przewlekłe wypryskowe zapalenie okołopaznokciowe pojawia się zwykle jako miejscowe zapalenie skóry na tle podrażnienia. Paznokieć jest pokryty nadżerkami, powierzchnia jego staje się szorstka a konsystencja miękka. Ucisk jest bolesny z powodu współistniejącej infekcji. W cięższych postaciach paznokieć może ulec uniesieniu przez wydzielinę oraz może odpaść, a łożysko paznokciowe pokrywa się zrogowaciałą tkanką lub pęcherzykami.
Zwykle w wywiadzie — przewlekłe podrażnienie.
Dermatitis exfoliativa. Cechy. Paznokcie tracą swój kolor, są zgrubiałe, wykazują podpaznokciową hiperkeratozę oraz ulegają częściowemu odłączeniu od łożyska. W postaci przewlekłej może pojawić się przerost lub samoistne odpadanie paznokci.
Radiodermatitis. Cechy. Najczęściej stwierdzanymi objawami są: łamliwość paznokci, podłużne prążkowanie, poprzeczne lub podłużne zgrubiałe pasma, powolny wzrost oraz zanik paznokci z przebarwieniem. Czasem wytwarza się znaczny zanik wału paznokciowego pod skórą otaczającą paznokieć, skóra staje się ścieńczała, przebarwiona, pomarszczona i zawiera rozszerzone naczynia krwionośne.
W wywiadzie — działanie promieniowania lub terapia promieniami rentgenowskimi.
Syphilis. Cechy. Schorzenie to może zająć płytkę paznokciową, łożysko paznokciowe i tkankę okołopaznokciową. Rozróżnia się cztery postacie onychia syphilitica: łamliwość i złamania paznokcia (wolny brzeg paznokcia wydaje się być pokryty szparami i pęknięty oraz łamie się pod lekkim naciskiem); częściowe rozluźnienie paznokcia (paznokieć jest w sposób niebolesny uniesiony i oddzielony od podłoża, stając się w przedniej części żółtawy lub szarawy); całkowite rozluźnienie i utrata paznokcia oraz przerost (płytka paznokciowa jest zgrubiała, nieregularna i połamana). Okołopaznokciowymi zmianami kiłowymi mogą być: stwardnienie pierwotne; okołopaznokciowe lub podpaznokciowe pojedyncze grudki; zlewające się okołopaznokciowe grudki; paronychia papulosquamosa; paronychia ulcerosa oraz kilak (ze zniszczeniem płytki paznokciowej i tkanek okołopaznokciowych). W kile wrodzonej najczęstszą zmianą jest mnoga zanokcica z utratą kilku paznokci. Stwierdza się ostrą reakcję zapalną z zaczerwienieniem, pokryciem nadżerkami i wytwarzaniem surowiczej wydzieliny, co kończy się w efekcie rozluźnieniem płytek paznokciowych.
Schorzenia infekcyjne. Cechy. W ostrej gruźlicy płuc palce Hipokratesa i sinicze paznokcie są często spotykane. W durze brzusznym często pojawiają się podczas zdrowienia poprzeczne linie w postaci rowków, ograniczonych od tyłu przez lekko uniesione brzegi (linie Beau), a czasem widzi się utratę wszystkich paznokci. Początkowe zmiany w tularemii mogą czasami występować w postaci martwicy oraz oddzielania się płytki paznokciowej. W szkarlatynie, grypie, śwince, błonicy, róży i gorączce połogowej mogą pojawić się linie Beau oraz czasem utrata paznokci. Gościec przewlekły może być przyczyną powstania suchych, łamliwych paznokci z podpaznokciową hiperkera-tozą.
Schorzenia nerwowe. Cechy. W uszkodzeniach nerwów (promieniowego, pośrodkowego i łokciowego), obwodowym zapaleniu nerwów i usztywnieniu ręki spotykane są różne zmiany paznokci, takie jak zanik i przerost. W porażeniu połowiczym, stwardnieniu rozsianym, wiądzie rdzenia, padaczce, psychozach oraz w jamistości rdzenia częste są zaburzenia odżywcze bez wyraźnych cech charakterystycznych.
Neuritis arsenicalis. Cechy. Poprzeczne zgrubiałe linie są często spotykane, lecz czasem mogą pojawić się białe linie, biegnące w poprzek paznokci bez specjalnych zgrubień. Niekiedy paznokcie ulegają ciemnemu przebarwieniu o podobnym odcieniu, jak w spotykanych równolegle zmianach skóry.
Paronychia. Cechy. Tkanka bezpośrednio nad podstawą oraz po bokach paznokcia jest zaczerwieniona, obrzmiała, tkliwa i bolesna. Stwierdza się zwykle tworzenie się ropy, lecz w miernej ilości. Paznokieć może być później utracony.
Mniej częste przyczyny. Lichen planus; pityriasis rubra pilaris; alopecia areata; acanthosis nigricans; keratosis follicularis (morbus Darieri); kerato-dermia palmaris et plantaris; pemphigus; dermatitis herpetiformis; epidermolysis bullosa; dermatitis Tepens; sclerodermia; paehylodermia atrophicans vascularis; morbus Kryle; lepra; lupus erythematodes; morbus Raynaudi; anaemia hypochromica idiopathica (koilonychia); avitaminosis (B2 et D)¡ hypo-thyreoidismus; hypoparathyreoidismus; diabetes mellitus; wrodzone zmiany paznokci (wrodzona wada ektodermalna, anonychia, onychoheterotopia, micro-nychia, macroriychia, pachyonychia congenita oraz incontinentia pigmenti).