ŻÓŁTACZKA
Żółtaczka charakteryzuje się żółtawym lub zielonkawym odcieniem zabarwienia tkanek oraz płynów ustrojowych przez barwniki żółciowe.
Żółtaczka występuje: w postaci przedwątrobowej hemolitycznej albo niehemolitycznej wskutek nadmiernego rozpadu krwi lub w następstwie zaburzeń metabolicznych (nadmierne wytwarzanie bilirubiny) czy też w wyniku zmniejszonego wydalania bilirubiny; w postaci miąższowej ostrej lub przewlekłej, wskutek uszkodzenia zdolności komórek wąlroby wychwytywania bilirubiny z krwi i wydalania jej; oraz w postaci zaporowej wskutek zatkania dróg żółciowych wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowych; zatkanie przewodów żółciowych zewnątrzwątrobowych może być zupełne lub niezupełne. Przedwątrobowa postać żółtaczki jest nieczęsta i nigdy nie jest przyczyną świądu; łatwo ją odróżnić od postaci miąższowej i zaporowej.
Te ostatnie często są przyczyną swędzenia, a często trudno odróżnić je od siebie. W załączonej tabeli (rozpoznawanie różnicowe poszczególnych postaci żółtaczki) podano zasady różnicowania tych trzech typów. Karo-tenoidy, hematyna, lipochromy, ksantorubina, atebryna i przyjmowanie kwasu pikrynowego powodują zmiany barwy skóry, co można czasem pomylić z żółtaczką; jednak szczegółowy wywiad chorobowy i opracowanie laboratoryjne pomagają w różnicowaniu tych przypadków (normalny poziom bilirubiny w krwi). Opracowanie radiologiczne sposobem Graham-Cole'a pęcherzyka żółciowego nie ma wartości w przypadkach bardziej nasilonej żółtaczki.
Hepatitis infectiosa acuta (ostre zakaźne zapalenie wątroby; hepatitis infectiosa et hepatitis inoculata). Cechy. Żółtaczka pojawia się po okresie przed-żółtaczkowym, czyli prodromalnym (zwiastunów), po około sześciu dniach. Żółtaczka szybko nasila się, osiągając szczyt w ciągu tygodnia, a potem stopniowo ustępując. Okres żółtaczkowy trwa od kilku dni w łagodnych przypadkach do sześciu tygodni, lub nawet dłużej, u chorych z ciężkim uszkodzeniem wątroby lub u pacjentów z wyraźnym istnieniem czynnika zaporowego.
Okres inkubacji od 20 do 40 dni (hepatitis infectiosa) lub 60 do 160 dni (hepatitis inoculata); okres zwiastunów (gorączka, wyczerpanie, przejściowe wykwity, bóle stawowe; limfadenopatia, brak apetytu, mdłości, wymioty, złe samopoczucie; dolegliwości w górnej okolicy jamy brzusznej, świąd, ciemny mocz, odbarwione stolce, zaparcie lub biegunka, niekiedy powiększenie wątroby i śledziony); okres żółtaczkowy (nasilenie wyżej podanych objawów podmiotowych i przedmiotowych z szybkim pogłębieniem się żółtaczki, po którym w większości przypadków następuje nagły powrót apetytu i ustąpienie dolegliwości, często na szczycie żółtaczki, wskazujące na zaczynający się okres zdrowienia); niekiedy choroba nie mija bez śladu (hepatitis chronica, cirrhosis nodularis); czasem cholaemia; śmiertelność wynosi mniej niż 0,05%; dane laboratoryjne we wczesnym okresie, często zwiększona zawartość fosfatazy zasadowej w surowicy, dodatni odczyn kłacz-kujący kefalinowo-cholesterolowy, wzrost tymolowej próby zmętnienia, zwiększona zawartość urobilinogenu w moczu, retencja bromosulfaleiny; w okresie żółtaczkowym — dodatni odczyn kłaczkujący kefalinowy oraz tymolowa próba zmętnienia, zwiększona zawartość fosfatazy zasadowej w krwi, w moczu zmniejszona zawartość urobilinogenu i wzrost zawartości żółci; w okresie powrotu do zdrowia — wzmożona zawartość urobilinogenu w moczu, stopniowy powrót prób czynnościowych wątroby do normy; niekiedy we wczesnym okresie występuje leukopenia z licznymi czasem niedojrzałymi komórkami jednojądrzastymi.
Cholelithiasis (kamienie zamykające przewód żółciowy wspólny). Cechy. Rzadko kamień szczelnie zamyka przewód żółciowy wspólny, powodując stałą jego niedrożność oraz nasiloną i długotrwałą żółtaczkę bez charakterystycznych cech septycznych. Częściej kamień w brodawce Vatera jest swobodnie ruchomy, powodując różne odmiany nasilenia żółtaczki, która może wzmagać się po każdym napadzie.
W wywiadzie — kolka wskutek kamicy; pęcherzyk żółciowy nie jest powiększony; obecność żółci w kale (niecałkowite zamknięcie); czasem napady dreszczy, potów, gorączki (febris hepática intermittens Chai-coti); dane laboratoryjne (zaporowy typ żółtaczki).
Hepatitis toxica (żółtaczka pod wpływem środków chemicznych; niezakaźna żółtaczka miąższowa). Cechy. Wrażliwość na czynniki hepatotoksyczne jest wyraźną cechą osobniczą. Niekiedy toksyczne zapalenie wątroby z żółtaczką i niewydolność wątroby mogą rozwijać się ostro, w ciągu kilku godzin po
narażeniu na działanie czynnika toksycznego; mniejsze dawki tych samych czynników mogą prowadzić do stopniowego uszkodzenia wątroby, cechującego się takimi nieokreślonymi skargami, jak; zmęczenie, nerwowość, dolegliwości żołądkowo-jelitowe i wreszcie stopniowy rozwój żółtaczki; czasem gwałtowne masywne uszkodzenie miąższu z szybkim rozwojem żółtaczki i cholemii może pojawiać się po tygodniach lub miesiącach od narażenia na działanie czynnika szkodliwego. W niektórych przypadkach leki, które w sposób widoczny są źle znoszone, mogą powodować ciężkie uszkodzenie miąższu wątroby z gorączką, żółtaczką i tkliwością wątroby.
W wywiadzie — narażenie na działanie czynnika rzeczywiście lub potencjalnie hepatotoksycznego (wdychanie, spożywanie, wchłanianie przez skórę, zakażenie) — odnośnie wykazu tych czynników p. niżej „mniej częste przyczyny"; bywa niewielka hepatomegalia i tkliwość; niekiedy zmniejszenie zawartości zestryfikowanego cholesterolu (poniżej 65%); testy kłaczkowania i precypitacyjne często negatywne; skłonność u niektórych osób (stłuszczenie wątroby, upośledzenie odżywienia, niedobór Witamin, zwłaszcza zespołu B, alkohol, dołączające się zakażenia itd.
Carcinoma capitis pancreatis (rak głowy trzustki). Cechy. Ciężka postępująca, nasilona żółtaczka niemal niezmiennie towarzyszy gruczolakorakowi głowy trzustki i rjest zwykle względnie późnym objawem choroby.
Ból (w 75% przypadków); utrata wagi; osłabienie; zmęczenie; brak apetytu; mdłości; wymioty, niekiedy biegunka; hepatomegalia (w obecności żółtaczki); wyczuwalny nietkliwy pęcherzyk żółciowy (w 50% przypadków); odbarwione stolce; ciemny mocz; szybki bezpośredni odczyn van den Bergha; próby czynnościowe wątroby charakterystyczne dla żółtaczki mechanicznej; badanie radiologiczne (zniekształcenie żołądka lub pętli dwunastnicy).
Icterus neonatorum. Odróżniamy cztery postaci choroby
fizjologiczna (żółtaczka retencyjna). Cechy. Łagodna żółtaczka
występuje wskutek nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych, zaczynając
się wkrótce po urodzeniu i pojawiając zwykle drugiego lub trzeciego dnia;
żółtaczka trwa przez 2 do 3 tygodni.
Brak zaburzeń ogólnych; nieobecność żółci w moczu; obecność żółci w kale; krew zawiera nie więcej niż 5% erytroblastów.
Erythroblastosis foetalis (żółtaczka hemolityczna — pato-
logiczna). Cechy. Żółtaczka występuje przy urodzeniu i stopniowo narasta.
Hepatomegalia; splenomegalia; barwniki żółciowe w moczu; objawy neurologiczne (kurcze i drgawki); w krwi obwodowej ponad 5% erytroblastów; badanie czynnika Rh (u matki, ojca i dziecka).
Żółtaczka mechaniczna (atresia ductus hepatici). Cechy. Żół-
taczka jest obecna przy urodzeniu lub pojawia się około 14 dnia i szybko
pogłębia się.
Główne objawy. Stolce gliniaste; żółć w moczu; wychudnienie; powiększenie wątroby i śledziony; krwotoki; .jeśli leczenie chirurgiczne jest niemożliwe, zejście śmiertelne.
Hepatitis infectiosa. Cechy. Odróżniamy dwie odmiany: na
tle kiły z żółtaczką rozwijającą się 2 lub 3 dnia i utrzymującą się oraz
septyczną żółtaczkę pojawiającą się między 3—7 dniem.
Kiłowe: upośledzenie odżywienia; powiększenie wątroby i śledziony; jasno zabarwione stolce, zawierające żółć; żółć obecna w moczu; dodatnie odczyny serologiczne (u matki, z krwi pępowinowej i u dziecka); dodatni wpływ leczenia. Septyczne: ognisko zakażenia (najczęściej pępowina); gorączka; niepokój; powiększenie wątroby i śledziony; obecność żółci w moczu; niekiedy drgawki; dodatni wynik posiewu krwi.
Carcinoma hepatis (melastaticum; rak wątroby przerzutowy). Cechy. Żółtaczka, występująca co najmniej w połowie przypadków, może być pierwszym objawem. Rzadko jest ona skutkiem guza w samej wątrobie, a raczej powstaje w wyniku wciągnięcia w sprawę dużych przewodów żółciowych i ma charakter mechaniczny.
Występowanie około 40 roku życia; wątroba powiększona, twarda, nieco tkliwa, o guzkowatym, nierównym brzegu, guzki często pępkowato wciągnięte; umiarkowane wodobrzusze (w 60% przypadków); guzki w okolicy pępka i wzdłuż linii białej; zwykle gorączka około 38°C; śledziona nie powiększona; brak apetytu i niestrawność; wyniszczenie; czasem objawy pierwotnego nowotworu; choroba trwa 3 do 12 miesięcy; dane laboratoryjne (żółtaczka o typie mechanicznym).
Cirrhosis hepatis (periportalis, Laenneci, alcoholica; marskość wrotna wątroby). Cechy. Żółtaczka nie jest wybitną cechą charakterystyczną, ale bywa nieznaczne zażółcenie twardówek. W okresach końcowych żółtaczka bywa czasem silniej wyrażona, a niekiedy nawet bardziej niż umiarkowana i często łączy się z dolegliwościami w nadbrzuszu lub w prawym górnym kwa-drancie brzucha.
Cholecystitis (zapalenie pęcherzyka żółciowego). Cechy. Żółtaczka niekiedy obecna. Jeśli jest ona nieznaczna, jest zwykle następstwem dołączającego się uszkodzenia wątroby wskutek zakażenia szerzącego się na wątrobę drogą naczyń limfatycznych. znaczniejsza żółtaczka wskazuje na zamknięcie kamieniem przewodu żółciowego wspólnego lub przewodu wątrobowego (p. wyżej).
Mdłości; wymioty; ból umiarkowany lub silny i tkliwość w prawym górnym kwadrancie brzucha; niekiedy wyczuwa się pęcherzyk żółciowy; czasem podwyższenie ciepłoty ciała do 39—40°C (Cholecystitis suppurativa acuta); leukocytoza; zwiększona zawartość urobilinogenu w moczu przez 1—2 dni po cofnięciu się zakażenia.
Carcinoma hepatis cholangiocellulare (et vesicae felleae; rak wątroby, wychodzący z dróg żółciowych i rak pęcherzyka żółciowego). Cechy. W pierwotnym raku, wychodzącym z dróg żółciowych, żółtaczka jest zwykle pierwszym objawem i ulega postępującemu nasilaniu się. W raku pęcherzyka żółciowego czas wystąpienia zwykle obecnej żółtaczki zmienia się nieco zależnie od umiejscowienia zmian; żółtaczka pojawia się z zasady późno w przypadkach raka dna i względnie wcześnie w przypadkach raka trzonu lub szyjki. Stwierdza się postępujące nasilenie się żółtaczki; często powłoki ulegają zielonawooliwkowemu zabarwieniu, chociaż żółtaczka może niekiedy znikać wskutek wytworzenia się wewnętrznej przetoki żółciowej.
Carcinoma vesicae felleae; stały tępy ból i tkliwość w prawym górnym kwadrancie; osłabienie; utrata wagi; pęcherzyk żółciowy wyczuwalny, guzkowaty, twardy; niekiedy powiększona guzkowata wątroba (przerzuty); czasem wodobrzusze; nasilająca się żółtaczka; wyniszczenie; czasem skłonność do krwawień; w końcowym okresie cholemia. Carcinoma cholangiocellulare: wczesne występowanie żółtaczki; czasem kolka, dreszcze i gorączka; niekiedy wstrząs bakteryjny (przedostanie się zarazków do krwi we wstępującym zapaleniu dróg żółciowych); czasem wątroba bywa powiększona, guzkowata; niekiedy żółtaczka znika (martwica guza z przywróceniem odpływu żółci); pęcherzyk żółciowy wyczuwalny; dane laboratoryjne (żółtaczka o typie mechanicznym).
Icterus haemolyticus congenitus Chauffard-Minkowski (wrodzona żółtaczka hemolityczna typu Chauffarda-Minkowskiego; włączając żółtaczkę retencyjną i hemolityczna). Cechy. W żółtaczce retencyjnej (fizjologiczne hiperbili-rubinemie, choroba Gilberta, zespół Dubin-Johnsona, konstytucjonalne zaburzenia czynności wątroby z pośrednim odczynem van den Bergha) żółtaczka przebiega często subklinicznie, będąc wykrywana rutynowym badaniem krwi u osób normalnie zdrowych. W przypadkach jawnych żółtaczka, która niemal zawsze jest niewielka, występuje zwykle u młodocianych i wykazuje skłonność do zmniejszania się wraz z wiekiem. Choroba bywa rodzinna i jest zwykle bezobjawowa. W żółtaczce hemolitycznej nasilenie jej jest zwykle niewielkie i często przejawia się tylko zielonawym zabarwieniem twardówek. Żółtaczka może ulegać znacznemu nasileniu w razie masywnej lub długotrwałej hemolizy.
Żółtaczka retencyjna: brak objawów podmiotowych, niewielka żółtaczka (nasilająca się często po zmęczeniu, wysiłku lub w razie dołączającego się zakażenia); brak zmian morfologicznych krwi; brak powiększenia wątroby i śledziony; zwiększenie zawartości w surowicy bilirubiny dającej odczyn pośredni opóźniony; brak w surowicy bilirubiny dającej szybki odczyn bezpośredni; brak bilirubinurii; normalny kefalinowy test kłaczkujący; brak zmian w obrazie bioptycznym wątroby; niekiedy bezpośredni odczyn van den Bergha, choluria, retencja bromosulfaleiny oraz nieuwidocznianie się pęcherzyka żółciowego przy badaniu radiologicznym (zespół Dubin-Johnsona). Żółtaczka hemolityczna: niedokrwistość, splenomega-lia, sferocytoza, retikulocytoza; zmniejszona oporność krwinek czerwonych zarówno osmotyczna, jak i mechaniczna (icterus haemolyticus familiaris); niedokrwistość, retikulocytoza, czasem normoblasty w krwi obwodowej, dodatni odczyn Coombsa, wzmożenie zawartości w surowicy bilirubiny dającej odczyn pośredni, wzrost zawartości urobilinogenu w moczu (żółtaczka hemolityczna nabyta o typie autoimmunizacyjnym); wyraźne powiększenie śledziony, niedokrwistość, retikulocytoza, ujemny test Coombsa, normalna oporność krwinek czerwonych zarówno osmotyczna, jak i mechaniczna (niedokrwistość hemolityczna nabyta — postać nieimmunizowana, wtórna w stosunku do niemal każdej przyczyny wyraźnej splenomegalii).
Atrophia hepatis acuta flava (ostry żółty zanik wątroby). Cechy. Żółtaczka jest jednym z najwcześniejszych objawów; w końcowym okresie choroby skóra przybiera barwę zielonawą.
Występowanie między 20 i 40 rokiem życia, głównie u kobiet (ciąża). Pierwszy okres: stopniowy początkowy rozwój z żółtaczką i wymiotami trwa pięć dni. Drugi okres: ciężkie objawy ze strony układu nerwowego (ból głowy, kurcze, drgawki lub majaczenie, śpiączka); oporne na leczenie wymioty; wybroczyny punkcikowate i krwotoki (skóra, błony śluzowe, siatkówka); cholemia ze stanem durowym (przyspieszenie tętna, suchy język itd.); zmienna ciepłota ciała; ciężkie zaparcie; postępujące zmniejszenie obszaru stłumienia wątroby; mocz w ilości skąpej, zawiera żółć, białko, wałeczki, azot aminowy, leucynę i tyrozynę.
Febris flava (żółta febra). Cechy. Żółtaczka jest we wszystkich przypadkach pospolitym, choć zmiennym, objawem. Z zasady zmienia się ona wraz z nasileniem choroby, chociaż w lekkich przypadkach może być znaczna w porównaniu z innymi objawami choroby. Zwykle występuje ona na 2' lub 3 dzień, osiągając maksymalne nasilenie około 10 dnia i utrzymując się również w okresie zdrowienia. Osocze krwi i mocz są często wyraźnie zabarwione. Swędzenie skóry nie występuje. W większości przypadków stolce są ciemnobrązowe i zawierają wiele krwi.
Występowanie w krajach tropikalnych, często w postaci nagminnej w późnych miesiącach letnich; nagły początek z dreszczykami, przyspieszeniem tętna, bólem głowy, gorączką, suchą skórą. W pierwszym okresie: gorączka utrzymująca się przez 1 do 3 dni, ze zwolnieniem tętna nie odpowiadającym ciepłocie ciała; twarz zaczerwieniona z podbarwieniem żółtaczkowym; białkomocz; wymioty; zaparcie; bóle tułowia i kończyn. Drugi okres: normalna ciepłota ciała przez 1 do 3 dni z dalszym zwolnieniem tętna; niekiedy bezmocz i czarne wymioty. Trzeci okres: znowu gorączka przez tydzień lub więcej, tętno zwolnione w dalszym ciągu, nie odpowiada gorączce; nasilona żółtaczka; czarne wymioty; mocz skąpy z narastającą zawartością białka; bóle w jamie brzusznej i stolce smołowate; krańcowe wyczerpanie i osłabienie.
Cirrhosis hepatis biliaris (żółciowa marskość wątroby; cirrhosis biliaris primaria seu cirrhosis Hanoti et cirrhosis biliaris secundaria seu Charcoti). Cechy. W pierwotnej marskości żółciowej żółtaczka pojawia się wcześnie i utrzymuje się, choć jej nasilenie zmienia się w różnych Okresach, a zabarwienie jest niekiedy jasne, potem ciemne; żółtaczka ma zawsze skłonność do narastania aż do końca, gdy skóra staje się oliwkowozielona. We wtórnej marskości żółciowej, którą obserwuje się teraz nieczęsto, występuje przewlekła żółtaczka i objawy uszkodzenia wątroby wskutek przewlekłego zamknięcia i zapalenia dużych przewodów żółciowych.
Cirrhosis hepatis biliaris primaria: Występowanie u młodych osób dorosłych, zwykle u kobiet, bez alkoholizmu w wywiadzie; niekiedy w wywiadzie wirusowe zapalenie wątroby, podawanie pochodnych arsenu lub chloropromazyny; powiększenie wątroby (niekiedy wyraźne); postępujące osłabienie i złe samopoczucie; gorączką niewielka lub nieobecna; swędzenie; mocz ciemny, stolce odbarwione; melanosis, splenomegalia (w 65°/o przypadków); czasem xanthelasmata i xanthomatosis; niekiedy palce pałeczkowate; wyniki badań laboratoryjnych (zwiększenie zawartości bilirubiny, fosfatazy zasadowej, cholesterolu, żółci i urobilinogenu w moczu ze zmniejszeniem zawartości urobilinogenu w kale). Cirrhosis hepatis secundaria: obecność sprzyjających warunków (kamień w przewodzie żółciowym wspólnym, rak głowy trzustki, uszkodzenie przewodu wskutek zabiegów chirurgicznych, wrodzone zarośnięcie przewodów żółciowych, zajęcie przewodów przez pasożyty itd.); większa zapadalność kobiet; choroba występuje przeciętnie w wieku 50 lat; często w wywiadzie częściowe lub okresowe zamknięcie dróg żółciowych w okresie kilku lat, skojarzone z epizodami gorączkowymi; brak apetytu i wzdęcie brzucha; narastające osłabienie i wychudnienie; wodobrzusze (w. okresie końcowym); poprawę 'przynosi leczenie chirurgiczne.
Lues hepatis (kiła wątroby). Cechy. We wczesnym stadium drugiego okresu i równocześnie z wykwitami skórnymi może pojawiać się żółtaczka stając się niekiedy bardzo ciężka. Połączenie wykwitów i żółtaczki tworzy uderzający obraz. Nie ma swędzenia, rzadko występują jakieś zaburzenia żołąd-kowo-jelitowe, a żółć jest zwykle nieobecna w moczu. W trzecim okresie mogą powstawać duże kilaki, a jeśli jakiś usadowi się we wnęce wątroby, może powodować żółtaczkę. Na tle kiły występuje niekiedy marskość; może jej towarzyszyć niewielka żółtaczka.
Czasem w wywiadzie kiła; powiększenie wątroby; ból w prawym podżebrzu i w nadbrzuszu; niekiedy wodobrzusze; czasem wyczuwalna śledziona; odczyn van den Bergha bezpośredni; dodatnie odczyny serologiczne; testy terapeutyczne.
Morbus Weili (Leptospirosis icterohaemorrhagica, leptospirosis canicola). Cechy. Żółtaczka pojawia się 5 lub 6 dnia choroby w wyniku zapalenia miąższu wątroby w 60 do 70°/o przypadków. W ciągu następnych kilku dni żółtaczka nasila się, później zaczyna ustępować.
Główne objawy. Dreszcze,- gorączka; bóle głowy i światłowstręt; silne kurcze mięśniowe; niekiedy mdłości, wymioty i biegunka; zapalenie nerek w 40% przypadków (białkomocz, krwiomocz, małomocz, azotemia); objawv zapalenia opon mózgowych (w 10% przypadków); leukocytoza obojętno-chłonna,- w płynie mózgowo-rdzeniowym pleocytoza (głównie limfocyty); wykazanie obecności krętka leptospira icterohaemorrhagica (w ciągu pierwszych 5 do 7 dni) lub na drodze szczepienia zwierząt; wykazanie tegoż krętka w moczu (przez 14 do 21 dni szczepiąc na zwierzęta); odczyny aglutynacyjne; biopsja mięśnia.
Pneumonia crouposa (płatowe zapalenie płuc). Cechy. Niekiedy występuje żółtaczka, a jej częstość zmienia się znacznie w różnych epidemiach. Pojawia się ona już po wstępnym dreszczu, ale rzadko jest nasilona. Najczęściej dołącza się do zapalenia dolnego prawego płata płucnego.
Malaria. Cechy. Niewielka żółtaczka może występować w długotrwających zakażeniach trzeciaczką oraz w okresie wiosenno-jesiennym. Może również pojawiać się w marskości na tle zimnicy.
Septicopyaemia. Cechy. Żółtaczka jest często późnym objawem i bywa skojarzona lub nie z obecnością ropni mnogich w wątrobie. Częściej może ona pojawiać się w przypadkach ropnicy układu wrotnego niż tętniczego. Barwniki żółciowe nie występują w moczu, chociaż mocz może wykazywać zmianę barwy.
Cholangitis suppurativa. Cechy. Żółtaczka występuje zawsze, ale o zmiennym nasileniu. W niektórych przypadkach jest ona wydatna, w innych niewielka.
W wywiadzie — kolka na tle kamicy lub inne powody zastoju żółci; dreszcze; mdłości; znaczne wyczerpanie; gorączka septyczna bez dłuższych okresów bezgorączkowych; obrzmienie i tkliwość wątroby; powiększenie pęcherzyka żółciowego; leukocytoza; postępujące wychudnienie; często dodatni posiew krwi; niekiedy napady bólu bez nasilenia się żółtaczki; zejście zwykle niepomyślne.
Mniej częste przyczyny. Nadwrażliwość względnie zatrucie środkami chemicznymi i barwnikami — hepatitis toxica (acetanilid, androgeny, pochodne aniliny; środki przeciwpadaczkowe, akryflawina, środki przeciw nadtar-czyczności, apresolina, pochodne arsenu, lotne związki arsenowe, atebryna, antymon, aureomycyna, zatrucia fasolą, benzyna, barbiturany, benzol, „niedokrwistość bagdadzka", bizmut, butazolidyna, miedź, karbarson, cinchophen, dwusiarczek i czterochlorek węgla, chloroform, dwunitrofenol, emetyna, estrogeny, przelewanie krwi niezgodnej grupowo, leki na przeziębienie, ołów, pochodne izoniazydu, wyciągi z wątroby, zatrucie grzybami, rtęć, nitrobenzol, PAS, penicylina, żółty fosfor, kwas pikrynowy, fenylohydrazyna, chinidyna, rycyna, sulfonamidy, selen, jad żmii, streptomycyna, tal, torazyna, trydion, uretan etc); marskość wątroby (zabarwienie podżółtaczkowe); hiper-splenizm — żółtaczka hemolityczna (przekrwienie, białaczka, lymphoma, torbiel skórzasta, sarkoidoza, metaplazja szpikowa, przewlekła zimnica, choroba Gauchera i inne siatkowico-śródbłonkowce itd.); marskość pozapalna wątroby,- zespół Bantiego (zabarwienie podżółtaczkowe); zakrzep żyły wrot-nej (niewielka żółtaczka); zakrzep żył wątrobowych — zespół Budd-Chariego (utajona lub łagodna żółtaczka); wada serca ze stwardnieniem wątroby za-stoinowym (zabarwienie podżółtaczkowe); perihepatitis chronica; podostry żółty zanik wątroby; kwashiorkor; cukrzyca brązowa (żółtaczka zwykle utajona, niekiedy ledwie zaznaczona); schistosomiasis hepatis (łagodna żółtaczka); schistosomiasis; abscessus pyogenes hepatis (niewielka żółtaczka w 50°/o przypadków); wrodzona niedrożność (zwężenie) przewodów żółciowych; wrodzone torbielowate rozszerzenie przewodu żółciowego wspólnego; zamknięcie mechaniczne dróg żółciowych przez guzy trzew brzusznych, zrakowaciałe węzły chłonne, tętniak tętnic brzusznych; gruźlica wątroby; torbiel bąblowca wątroby; promienica; niedokrwistość złośliwa (zabarwienie podżółtaczkowe lub cytrynowe); białaczka (poszerzenie żyły wrotnej lub hipersplenizm); ankylostomiasis; pylephlebitis suppurativa; pancreatitis acuta (przejściowa żółtaczka); pancreatitis chronica,- cystis pancreatis (żółtaczka zaporowa); fibrosis cystica pancreatis (niekiedy niewielka żółtaczka); mononucleosis infectiosa; febris Oroya; zimne hemolizyny (napadowa hemoglobinuria wskutek zimna); niedokrwistość sierpowatokrwinkowa (żółtaczka hemolityczna); niedokrwistość śródziemnomorska (żółtaczka hemolityczna); obce ciało w przewodzie żółciowym wspólnym; nowotwór brodawki Vatera; owrzodzenie brodawki Vatera; nabyte przewężenie przewodu żółciowego wspólnego; skurcz brodawki Vatera; guz dwunastnicy; krwotok wewnętrzny; ciało obce w jelitach; robaki obłe w przewodach żółciowych; rak prawej nerki i sieci (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); zapalenie dwunastnicy; choroba Hodgkina; mięsak limfatyczny; lymphadenitis tuberculosa (wskutek powiększenia węzłów chłonnych wnęki wątroby); carcinoma ventriculi (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); zawał płuca; guz nadnerczy (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); guz jajnika (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); rak okrężnicy (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); dur brzuszny; dur plamisty; płonica; choroba Buhla; denga; dur powrotny; nadczynność tarczycy; zatrucie ciążowe; torbiel przewodu żółciowego wspólnego; zrosty około-dwunastnicze i okołożołądkowe; kiła trzeciorzędowa (zamknięcie przez duży kilak); niezagęszczona żółć w przewodach żółciowych; tętniak tętnicy wątrobowej (ucisk); torbiel zaotrzewnowa (ucisk); septyczna grypa; zakażenie laseczką okrężnicy; wrodzona toksoplazmoza; galactosaemia; zaburzenia spichrzania glikogenu; zakrzep żyły wątrobowej; zespół Crigłer-Najjara; zespół Dubin-Johnsona; wrodzona żółtaczka hemolityczna typu Chauffard-Min-kowski; przemijająca rodzinna hiperbilirubinemia; przewlekła żółtaczka rodzinna bez nienormalnych barwników wątrobowych.