ZWIĘKSZONE NAPIĘCIE MIĘŚNI LUB SZTYWNOŚĆ GRZBIETU
Ostre lumbago (fibrositis acuta; ostry gościec mięśniowy). Cechy. Usztywnienie grzbietu jest spowodowane pojawianiem się bólu przy ruchach mięśni.
Zesztywniający gościec kręgosłupa. Cechy. Postępujące zesztywnienie w stawach międzykręgowych doprowadza czasami do całkowitego unieruchomienia kręgosłupa.
Nadwerężenie mięśni grzbietu. Cechy. Sztywności grzbietu towarzyszy ból i tkliwość.
Główne objawy. W wywiadzie dźwignięcie ciężkiego przedmiotu lub nadmierne skręcenie tułowia.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (meningitis cerebrospinalis). Cechy.
Wczesnym i ważnym objawem jest bolesna sztywność mięśni karku, której w ciężkich przypadkach towarzyszy sztywność mięśni całego grzbietu. Pacjent leży sztywno wyprostowany, rzadziej bywa łukowato wygięty.
Gruźlica kręgosłupa (spondylitis tuberculosa; malum Potti). Cechy. Sztywność grzbietu we wczesnym okresie choroby jest wynikiem zwiększonego napięcia mięśni, natomiast w okresie późnym lub w okresie zdrowienia — wynikiem zmian w stawach międzykręgowych. Chory odruchowo unika ruchów kręgosłupa, tułów jest usztywniony (ruchy całym tułowiem) w celu jak największego ograniczenia zginania i skręcania.
Choroba Parkinsona (paralysis agitans). Cechy. Zwiększone napięcie wielu mięśni i uogólnione usztywnienie prowadzą nieuchronnie do przyjęcia przez chorego charakterystycznej postawy — jest on zgarbiony, kręgosłup jest unieruchomiony.
Podstępny początek choroby w starszym wieku. Drżenie grubofaliste — „skręcanie pigułek". Osłabienie. Sztywność, zgięta postawa ciała, chód z zaznaczonym przyspieszaniem. Twarz maskowata. Przy biernym prostowaniu przedramienia po uprzednim zgięciu objaw koła zębatego (objaw Moyera).
Parkinsonizm pośpiączkowy (w nagminnym zapaleniu mózgu). Cechy. Jak w chorobie Parkinsona (p. wyżej), często słabiej zaznaczone.
Występowanie u młodych osób, które przebyły napady gorączki, sugerujące zapalenie mózgu przed laty.
Zespół lędźwiowo-krzyżowy (nadwerężenie, nadwichnięcie). Cechy. Ograniczenie skłonów bocznych i skłonność do pochylania się w stronę zdrową w pozycji stojącej.
Tężec (tetanus). Cechy. Sztywności grzbietu mogą towarzyszyć drgawki. Skurcz potężnych mięśni grzbietu podczas drgawek wywołuje sztywne wygięcie chorego do przodu, do tyłu, w bok, lub ustala ciało w sztywnym wyproście. Zwiększone napięcie mięśni brzucha i lędźwi może być jednym z pierwszych objawów.
W wywiadzie rana kłuta (przed 8—12 dniami). Sztywność karku, czasem odchylenie głowy ku tyłowi. Szczękościsk, uśmiech sardoniczny. Drgawki toniczne, sztywność pomiędzy napadami drgawek. Czas trwania choroby nie przekracza 7—10 dni. Posiewy z rany, próba biologiczna (na myszkach).
Rzeżączkowe zapalenie stawów kręgosłupa (spondyloarthritis gonorrhoica). Cechy, Obecność usztywnienia spowodowanego bólem.
W wywiadzie świeże zakażenie rzeżączkowe. Nagłe pojawienie się bólów grzbietu, nasilających się przy zginaniu i skręcaniu tułowia. Może być wzrost ciepłoty ciała. Przebieg przewlekły. Dodatnia próba wiązania dopełniacza. Stwierdzenie gonokoków w wymazie z cewki. Badanie radiologiczne kręgosłupa.
Tętniak części zstępującej tętnicy głównej piersiowej (aneurysma partis descendentis aortae thoracalis). Cechy. Często występuje wyraźne usztywnienie piersiowego odcinka grzbietu, spowodowane ubytkami kostnymi w trzonach kręgów.
Mniej częste przyczyny. Ropień okołonerkowy; choroba Tageta; szpiczak mnogi; guz rdzenia kręgowego; rak przełyku; zapalenie mózgu i rdzenia; złamanie; zmiany zwyrodnieniowe stawów; wady wrodzone; zrzeszotnienie kości (ostry skurcz mięśni przy zapadnięciu się trzonu kręgu); zakaźne zapalenie stawów kręgosłupa i zakażenia kręgów (zapalenie ■ szpiku i kości, dur, bruceloza, promienica, drożdżyca, kiła — silne napięcie mięśni); zwichnięcia; ból ogonowy (coccygodynia: dolny odcinek grzbietu); zespół mięśniowo-powięziowy; wypuklenie tkanki tłuszczowej podpowięziowej; zapalenie nerwu; wypadnięcie jądra miażdżystego; zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego.